Lần đó ở Phú Quốc, tôi thuê một anh chạy xe Grab chở đi nguyên ngày để khám phá hòn đảo ngọc. Phú Quốc rộng thênh thang, chỉ riêng con đường từ thị trấn Dương Đông tới An Thới dài mấy chục cây số đã là vời vợi. Tôi hết ghé vườn tiêu lại lên đồi sim, ra các bãi biển và cả các ngôi chùa. Trên đường đi, chúng tôi bỗng gặp một cơn mưa dữ dội, kiểu mưa chỗ này trời nắng chỗ kia.

Ngôi nhà đầu tiên của tôi trên một quả đồi ở vùng trung du. Quanh nhà là rặng tre kẽo kẹt ngày đêm. Tre bắt rễ làm trụ cho những gốc sắn dây quấn quýt. Đất rộng, bố mẹ tôi trồng những vạt đồi sắn, khoai, đậu và vừng. Nhất là có cả một vườn cây đủ loại bố trồng để mấy đứa con có quả ăn.

Sáng này, mở cửa ra thấy ngoài trời sương mù phủ như khói. Có thể ở đâu đó những sáng sớm sương giăng là chuyện bình thường dễ gặp. Nhưng ở xóm nhỏ này thì chỉ thỉnh thoảng mới thấy. Và dù chỉ là một lớp mỏng la đà trên con đường nhỏ cũng khiến lòng nôn nao nhớ một miền quê xa xôi, một khoảng tuổi thơ vời vợi ngày xưa...

Tươi từ trong nhà xưởng bước ra, khuôn mặt buồn rười rượi. Nó đi nhanh ra khu vườn phía sau nhà xưởng, ngồi bệt trên đám lá khô dưới gốc cây. Tươi nhớ lại lời mấy cô mấy chị vừa nói thì thở dài, rồi nó gục đầu xuống hai đầu gối, đôi vai rung lên. Nó không hề biết rằng có người đang tiến lại gần mình.

Buổi sáng, hai người thường dậy rất sớm khi ngọn núi trước nhà mới nhuộm hồng trên đỉnh cao. Trong khoảng sân nhỏ còn đẫm mùi hoa nguyệt quế nồng nàn, hai người cùng múa vài đường quyền dưỡng sinh, hít thở làn không khí trong veo của sớm mai.

Lên Khánh Sơn mùa này thật dạt dào cảm xúc cho bất cứ ai, không chỉ bây giờ là mùa quả chín với khắp núi đồi nương xa thơm hương sầu riêng chín; là lúc lỉu những chùm chôm chôm, vườn bưởi da xanh mơn mởn trĩu cành...

Đọc sách theo trào lưu là chuyện đương nhiên vì con người sống luôn gắn với một giai đoạn xã hội nhất định. Ví như hiện nay trẻ em chỉ thích đọc truyện tranh Manga của Nhật, lớn chút thì đọc Nguyễn Nhật Ánh…Nhưng nếu các bậc phụ huynh không động viên con tìm đọc cuốn Không gia đình của Hector Malot thì thật đáng tiếc...

Những ngày này, trên "phây" của các bạn thấy chia sẻ hà rầm những kỷ niệm của một năm trước. Toàn những hình ảnh khó quên về những ngày đại dịch: Qua chốt kiểm dịch, khu phố bị phong tỏa, giấy phép đi chợ, giấy đi đường do cơ quan cấp, những lần "ngoáy mũi" tập trung, người may mắn được tiêm mũi vắc xin sớm… Giật mình mới đó đã một năm, bởi thâm tâm cứ nghĩ như chuyện xảy ra mới hôm qua đây!

Lâu lắm mới được về quê. Bạn bè bao nhiêu năm gặp lại, mừng có kể, kéo nhau ra nhà hàng nổi ăn bánh tráng nướng xúc hàu xào hành củ, cá buôi hấp tương, cá dìa gói lá chuối tươi nướng muối ớt… Chưa kịp mừng bởi bạn bè ai ai cũng khỏe mạnh thì đã thương mấy bợm nhậu quá chừng, vì lệnh của huyện cấm cán bộ uống rượu bia buổi trưa trong những ngày làm việc. Ép nhấp một giọt nhưng "đã không là không, ai uống bị phát hiện là chết liền", bạn nói đến thế thì thôi không dám mời nữa.

"Mẹ già như chuối ba hương, Như xôi nếp một, như đường mía lau"  

Thằng Cán về đấy! Thật không? Có ai về cùng không? Chú ấy về thật không? Còn người kia… có về không? Những tiếng lao xao của dân trong ngõ Yên Định cứ râm ran theo sau bước chân người đàn ông cỡ chừng xấp xỉ bốn mươi, da nâu sậm, tay kéo theo chiếc va li cùng một cậu nhỏ. Tháng 7 này có mùa Vu lan và cuộc trở về này khiến mọi người chú ý. Đó chính là Cán cùng đứa con trai của mình. Họ trở thành tâm điểm cho mọi người chú ý và râm ran chào hỏi.  

Con gái út từ Hà Nội bay về Nha Trang, dắt theo đứa con nhỏ để tham dự buổi lễ 20 năm trở lại trường xưa của khối 12 Trường THPT Lý Tự Trọng. "Mẹ ơi, cho con đến trường mẹ với", đứa con gái đòi mẹ dắt theo tới trường, ngôi trường ngày xưa mẹ học, gương mặt rạng ngời. Hôm đó, các cựu học sinh đã tổ chức một buổi lễ đầy xúc động và mời tất cả thầy cô cùng về.

Chỉ là một con đường nhỏ, nhưng với tôi đó là con đường đẹp nằm trong một khu dân cư đã được quy hoạch, nhưng vẫn còn thưa thớt nhà, còn lại bạt ngàn đất trống tuy đã phân lô, đóng cọc. Cỏ lau cao quá nửa người, uốn lượn trùng điệp trong gió khiến cảm giác nơi này khá hoang vắng.

Vừa rồi tôi về quê họp lớp, được ngồi tán chuyện trên trời dưới đất với bạn bè rất nhiều năm không gặp, vui có kể. Nhưng điều đặc biệt nhất là nhờ có họp lớp mới phát hiện lớp tôi có rất nhiều nhà thơ, kể cả những thằng ngày xưa chỉ giỏi toán.

Mấy ngày nay mưa bắt đầu nhiều lên. Sáng ra trời hửng được chút là lại sầm mặt xuống. Rồi bắt đầu mưa rả rích cả ngày...

Đó là con đường Nguyễn Thiện Thuật, TP. Nha Trang. Con đường nay đã được mở rộng, thông qua tới trục đường nối 96 Trần Phú, băng qua Bệnh viện Quân y 87.

Bà Thảo lặng lẽ xếp mấy quả na hái từ vườn nhà ra đĩa, vài cái bánh tự tay bà làm, cành hoa cũng của vườn nhà. Bà sắp cẩn thận rồi đặt lên trước phần mộ của ông. Thắp hương xong bà ngồi xuống bên cạnh, dòng nước mắt rỉ ra qua kẽ mắt.

Mẹ ở quê lên thăm. Lâu ngày, vợ chồng tôi bàn với nhau đưa mẹ đi chơi, ăn món gì đó thật ngon, nhưng mẹ một mực không đi đâu cả. Ở nhà, bà cứ loay hoay lo dọn dẹp, lau chùi nhà cửa. Suốt cả ngày, nói thế nào cũng chẳng được, mẹ vẫn làm là làm.   

Góc nhà có chiếc võng màu xanh rêu đã bạc màu. Sáng nào khi mẹ gọi dậy, cu Tũn cũng sà xuống nằm rán chừng vài phút. Mẹ hối lần hai nó mới đứng lên đi đánh răng rửa mặt rồi ăn sáng. Lúc chờ ba dắt xe ra cổng chở đến lớp, nó lại ghé xuống ngả ngớn trong võng. Cứ như ở đó có cái gì hút nó xuống vậy.

Nhà của tôi trong một hẻm nhỏ. Hơn chục hộ quây quần bên nhau từ đời nào, vẫn gọi thân thiết là xóm nhỏ...

Những ngày cuối tháng 3 năm nay, người ta thông báo đóng cầu Xóm Bóng để bắt đầu dự án xây cầu mới. Ngay khi hai đầu cầu được gắn bảng cấm xe qua lại, có nhiều người vội vàng chạy ra cầu chụp lại tấm hình cây cầu cũ rồi đăng lên trang mạng xã hội với những dòng tâm trạng bày tỏ sự tiếc nuối.

Anh em tôi mỗi khi có dịp gặp nhau, ngồi lại ôn chuyện cũ thì không hiểu sao, những kỷ niệm về những bữa cơm chiều thuở ấu thơ bao giờ cũng hiện về đầu tiên. Mỗi người nhớ một chút, câu chuyện cứ nối dài mãi…

Mùa hè, tôi đi trực trường. Một mình giữa trường học ngày thường ồn ào, sôi nổi, giờ học trò nghỉ hết, ve cũng chẳng buồn kêu, tôi đưa mắt nhìn khắp nơi, sao yên ắng quá. Tôi ra hành lang sát mé đường, tìm cái ghế đá ngồi, thà chịu mướt mồ hôi vì nắng hanh hao tạt vào, nhưng yên tâm gần đường, có tiếng người sẽ đỡ buồn…

Bây giờ mọi người bảo rằng tuổi trẻ ít đọc sách, bởi cuộc sống vội vã quá, công nghệ đã lấn át đi trong không gian và thời gian. Vì thế, sách bán ở các hiệu sách chỉ còn là một chỗ nhỏ khiêm nhường, đa phần không gian còn lại nhường cho các loại văn hóa phẩm. Đó là quy luật tự nhiên, bởi trong dòng chảy của cuộc sống, internet đã mau chóng mở ra một cánh cửa rộng, để dẫu cách trở tận trời Tây, người quen thân vẫn có thể mở video lên bằng nhiều nền tảng khác nhau để nói chuyện, khiến cho khoảng cách địa lý không còn vời vợi xa.

Tân nằm quay lưng ra phía ngoài, mặt hướng vào tường. Nó nằm im, nhắm hờ mắt để ba tưởng nó đang ngủ. Khi nghe tiếng bước chân ba đi ra, tiếng cửa phòng nhẹ khép lại, Tân trở mình, nhìn đăm đăm lên trần nhà. Nước mắt nó tự nhiên chảy giàn giụa. Nó nhớ mẹ. Nó thương mẹ rất nhiều. Không biết ở trên đó, mẹ có được vui vẻ, thanh thản hay không? Nó nghĩ vậy rồi bật khóc thành tiếng.

Chợ nhỏ ven đường chỉ nhóm họp chút buổi sáng rồi tan. Hàng thịt heo có 2 chị em cùng bán chung luôn đông khách và lúc nào cũng hết sớm. Không chỉ thịt ở đây tươi, ngon mà còn do cách bán hàng của 2 chị em vui vẻ, nói năng ngọt ngào, biết chiều khách.

Chế Diễm Trâm là cái tên quen thuộc với giới văn chương ở Khánh Hòa. Chị là tác giả của quyển chuyên luận "Nghệ thuật tùy bút Vũ Bằng" (năm 2015); tập nghiên cứu phê bình "Những ô cửa nhìn ra vườn văn" (năm 2017); tập truyện ngắn "Tám phút mười chín giây" (năm 2020)… Tập sách nhỏ "Thương thiệt thương thà" (Nhà Xuất bản Hội Nhà văn 2021) như món quà mùa hè chị tặng cho bạn đọc.

Khi đại dịch Covid-19 đã qua đi, những bản tin ca nhiễm không còn gây chú ý, những cuộc hành trình đến nơi này nơi nọ đã trở thành một nhu cầu, mọi người cảm nhận đến một thành phố lạ, trộn trong không khí nơi đó, ngắm nhìn thành phố đó đã là du lịch.

Ở quê, gia đình nhà có 5 sào ruộng, 5 sào vườn cây ăn trái. Tuy đất rộng, song ba mẹ làm lụng quần quật quanh năm cũng chẳng dư giả gì, bởi năm được giá thì mất mùa, năm được mùa thì mất giá. Ngoài làm ruộng, làm rẫy, lúc rảnh rỗi, ai thuê mướn gì ba cũng đi làm. Mẹ thì trồng rau, nuôi heo, gà, chân tay không lúc nào để yên. Cuộc sống gia đình cứ tất bật với cái ăn, cái mặc, luôn thiếu trước hụt sau.

Ngôi nhà mới xây xong, đẹp đẽ và sang trọng, ai đi ngang cũng phải ngắm nhìn. Chủ nhà là một đôi vợ chồng trẻ mới có con đầu lòng. Mỗi buổi sáng, người chồng đi làm, cô vợ trẻ bồng con ra tận cổng, cầm tay con vẫy vẫy chào tiễn chồng. Người chồng cũng vẫy tay chào vợ con, miệng cười tươi rói.

Trong chút sương mai ngọt ngào long lanh ngọn cỏ, trong se lạnh ban mai triền đồi lộng gió, với lứa tuổi học trò, tháng Năm về là bắt đầu những ngày hè mong đợi.

Hồi đó, ba công tác xa nhà. Lương của ba chỉ đủ dùng cho sinh hoạt cá nhân và dành dụm để lâu lâu mua vé xe về thăm nhà. Đồng lương ít ỏi của mẹ phải hết sức tằn tiện để chi tiêu cho 3 mẹ con. Vì thế, chẳng mấy khi mẹ có tiền mua quà bánh cho chúng tôi.

Lại tới mùa hạ, khi đó hai đứa con đã nghỉ học, tôi lại bảo Hải cùng tôi về quê thăm nội. Đã mấy năm rồi, công việc bộn bề, cả gia đình tôi đã không về quê, dẫu bây giờ nội chỉ còn là một ngôi mộ nằm chen khuất cùng bao nhiêu ngôi mộ khác.

Hiện nay rất nhiều người chọn cho mình rèn luyện sức khỏe bằng cách đạp xe buổi sáng. Cùng sở thích thì tìm tới nhau, lập hội nhóm, sắm xe, sắm phụ kiện… rất chuyên nghiệp. Các chặng đường dần dần cứ tăng lên, rồi khám phá những cung đường mới.

Đôi lúc ngồi chống cằm chờ đủ mặt người mới ăn bên mâm cơm dọn sẵn lâu quá cũng bực bội, nghĩ sao không bới mỗi người mỗi tô, muốn ăn giờ nào thì ăn, khỏi chờ khỏi đợi. 

Thú thật tôi có rất nhiều cảm xúc khi được biết dọc con đường Hoàng Văn Thụ ở Nha Trang mới sửa sang vỉa hè đã xuất hiện đôi hàng sấu. Với mọi người, ai cũng nghĩ những hàng sấu xanh um bốn mùa trên những con phố Hà Nội như Phan Đình Phùng, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Du… và nay Nha Trang đang xanh dần tán sấu trong những mùa tới.

Nàng nhắn tin cho anh: "Anh ơi, về ăn cơm". Lâu lắm rồi nàng mới về nhà nấu bữa cơm tối. Nàng biết anh thích ăn canh chua cá lóc, thích món thịt heo kho Tàu.  Nàng nấu ăn rất ngon, có thể do nàng được mẹ hướng dẫn từ khi còn nhỏ. Anh vẫn khen nàng nấu ăn ngon.

Gần nửa thế kỷ trôi qua, cứ mỗi tháng 5 về, trong niềm hân hoan vui mừng xen lẫn tự hào đón chào những ngày lễ của dân tộc, lòng tôi lại hướng về những đồng đội đã hy sinh trong cuộc kháng chiến giành độc lập dân tộc. Tuổi thơ và những tháng năm chinh chiến hiện lên thôi thúc tôi ghi lại cảm xúc của đời mình gắn với những người đồng chí, đồng đội cùng chung chiến hào đánh giặc.

Bây giờ, hầu như bất cứ gia đình nào từ thành thị đến nông thôn đều dùng nồi cơm điện. Mua một nồi cơm điện luôn kèm theo cái muỗng xới cơm bằng nhựa. Theo thời gian, nồi cơm điện có thể hư, thay nồi mới nhưng cái muỗng xới cơm vẫn còn sử dụng hoài, nhà tôi có đến mấy cái. Thế nên, nhiều người trẻ bây giờ không thể nào biết được ngày xưa có đôi đũa cả.

Khi nhận lời làm vợ của Thông, tôi chỉ nghĩ đến phần sính lễ là tấm hộ chiếu của anh. Tôi không quan tâm đến khoảng cách của tuổi tác, hoàn cảnh gia đình, bởi hồi môn của tôi cũng không có gì ngoài hai bàn tay trắng và tấm nhan sắc bình thường. Thật lòng tôi cũng mong ước có được một chỗ để nương tựa, để yêu thương và được yêu thương. Nhưng khi ra đến xứ người, sống giữa những đứa con chồng xấp xỉ tuổi mình, tôi mới biết mình đã sai lầm.

Tháng Tư về, bắt đầu bằng ngọn nắng óng vàng sóng sánh như mật rót xuống từng con đường, ngõ phố. Nắng đánh thức khu vườn ban mai bằng tấm thảm nhạt vàng của rưng rưng hoa bí, tim tím hoa cà, biếc xanh giàn bầu, luống đậu. Nắng len lỏi vào từng vòm cây, bụi cỏ, nhảy nhót khắp sân nhà, chiếu rọi qua từng khe cửa, đậu xuống từng chùm lựu đong đưa bên thềm đang vào mùa bói quả.

Thập niên 90 trở về trước, rủ nhau đi dạo một vòng biển có nghĩa là lang thang ngắm nghía, hóng mát trên con đường nhựa dọc bãi biển từ đầu Công viên Yến Phi tới sân bay rồi quay lại. Chỉ tầm 5 cây số bằng xe đạp kẽo kẹt ngược gió lồng lộng, hoặc lững thững đi bộ là cũng đủ gạn đục khơi trong lại tâm hồn. Nhất là khi những tâm hồn thời ấy lại khá đơn giản, chẳng mơ ước gì cao xa. Những đêm cúp điện chẳng biết làm gì ngoài chuyện rủ nhau đi bộ ra biển.

Tuổi thơ của thế hệ chúng tôi chỉ có 2 cánh cửa mở ra thế giới ngoài làng quê, thứ nhất là chiếc loa phóng thanh công cộng gắn ngay trên đầu nhà kho của Hợp tác xã và thứ hai là những cuốn sách hiếm hoi có được. Thời đó, mọi tin tức thời sự, ca nhạc, chương trình thiếu nhi, đọc chuyện đêm khuya…tất tần tật đều nghe từ chiếc loa đó. Tiếng loa quen thuộc đến mức ở quê không cần có đồng hồ, chỉ nghe các chương trình là biết chính xác giờ giấc bởi mỗi chương trình có khung giờ riêng.