Tôi mặc áo dài lần đầu tiên từ năm 12 tuổi, khi bắt đầu là học trò lớp đệ thất Trường Nữ trung học Nha Trang. Đó là 2 bộ đồng phục trắng may bằng thứ vải phin thật dày, đủ để thay đổi hàng tuần và mặc suốt một năm học. Sau đó, mỗi năm tôi sẽ được má may thêm một bộ mới, cứ vậy cho đến năm học lớp 12.

Trong suốt chiều dài lịch sử đất nước, nơi nào bắt đầu hình thành làng, xóm là bắt đầu có dân họp chợ. Thời xưa, chợ họp theo phiên, mấy ngày mới có chợ chứ đâu quanh năm ngày tháng như nay. Chợ họp quanh năm thì chỉ có ở thành thị, vậy nên thành phố nào cũng gắn với một cái chợ rất nổi tiếng. 

Đó là lời bài hát nổi tiếng của nhạc sĩ Giáp Văn Thạch: "Cánh hoa dầu xoay tít bay bay. Nhớ ngày xưa bên nhau từng ngày. Có những chiều đợi gió bay lên. Tay cầm tay đón những cánh hoa dầu" (Cánh hoa dầu). Đây chính là bức tranh sống động nên thơ của mùa hạ phương Nam khi những cây hoa dầu đơm hoa tung rải giữa bầu trời lộng gió cùng mưa bay. Sài Gòn tháng 5 cùng với hoa phượng lốm đốm đỏ thì hoa dầu cũng rạt rào bay, rải đều trên thềm phố… thực sự làm thổn thức bao trái tim yêu thiên nhiên.

Có lẽ, trong giai đoạn này, khi tin tức về dịch bệnh với con số ca dương tính với Covid-19 tăng lên mỗi ngày thì lời mà mọi người động viên nhau để cùng vượt qua là bình tĩnh và hết sức cẩn thận, không chủ quan. Công tác chống dịch của chính quyền đang vào lúc quyết liệt nhất.

Đùm bọc nhau trong hoạn nạn là truyền thống đạo lý tốt đẹp của dân tộc. Đạo lý ấy được đúc kết qua câu: "Nhiễu điều phủ lấy giá gương/Người trong một nước phải thương nhau cùng…". 

Hôm nay là Chủ nhật, cả nhà ông Tâm ngồi ăn tráng miệng sau bữa trưa. Mít Thái, chôm chôm, xoài, loại nào cũng ngọt.

Mùa hạ đang len nhẹ về phố. Biển xanh hơn, sóng vỗ rất êm dịu, chỉ đủ để chạm vào bờ cát trắng. Mờ sáng, cả con đường Trần Phú đã rộn ràng những bước chân người đi tập thể dục buổi sáng. Sống ở một thành phố quen, mỗi ngày nhìn thấy biển có thể là một đặc ân của cuộc sống. Cho nên, việc thức dậy cùng những tia nắng đầu ngày, tận hưởng không khí buổi sáng thơm mùi lá cỏ, ngắm biển ngay trong lòng phố, với nhiều người đó là sự cảm nhận của một ngày mới bắt đầu.

Đang cuộn mình trong chiếc chăn mỏng, tôi chợt nghe trong gió một mùi hương quen thuộc. Cái mùi đã theo tôi suốt những năm tháng tuổi thơ: Mùi khói bếp. Một làn khói nhè nhẹ bay trong sớm mai khi ba nhóm bếp nấu nước pha trà đưa tôi về những ngày ấu thơ.

Một ngày, tôi ngẫu hứng đi đảo Trí Nguyên chơi, dễ chừng 30 năm tôi chưa trở lại nơi này. Từ nhà, tôi chạy xe máy đến bến Cầu Đá, gửi xe rồi đi tàu chợ qua Trí Nguyên.

1. Dì Phẩm ở xóm Đình cả đời sống bằng nghề đan võng. Dì không đan bằng sợi đay hay vải mà bằng lớp vỏ mấu lấy từ trên rừng cao, núi sâu đèo hun hút gió. Mấy chú đi núi mang về chất đống vỏ mấu trước sân, dì đem ngâm dưới bến sông cho mềm, vớt lên để ráo, rồi đem ra nắng phơi. Dì lấy chân đạp cho mềm rồi theo thớ tách thành từng sợi mấu to tròn săn chắc, kéo căng không đứt đoạn, có màu đỏ bầm như trái chùm quân, như màu phù sa mỗi năm từ thượng nguồn mang về bồi đắp bờ bãi ven sông...

1. Ba má tôi biết chơi đàn, tuy nhiên, cả một thời thơ ấu tôi chỉ thấy ba bấm mỗi cung rê thứ. Còn giữ lại trong tôi hình ảnh ba cầm cây đàn từng tưng hết 6 dây, chỉ 2 bài hát và chưa bao giờ tôi nghe ông hát trọn bài: "Ngày xưa có hai anh em nhà kia, cùng yêu thương một cô gái làng bên…". Có khi ông cao hứng: "Cô láng giềng ơi, không biết cô còn nhớ đến tôi…". Việc đàn hát với ông chỉ là dăm phút thư giãn với chỉ một cung rê thứ và luôn bỏ dở nửa chừng bài hát.

Tôi hay đọc sách thực ra là do hoàn cảnh. Thời xưa, ngoài chiếc loa phóng thanh đầu xóm, sách là cánh cửa duy nhất để tiếp cận với thế giới bên ngoài. Ngày ấy, mỗi khi ra cửa hàng sách của huyện lại mê mẩn đứng ngắm. Thời bao cấp, sách được bày trong cái giá sát tường, cô bán hàng khó đăm đăm ngồi canh sau quầy. Mua cuốn nào chỉ cho cô lấy, trả tiền rồi về chứ đâu có chuyện "đọc cọp" như bây giờ. Mê sách đến độ khi đăng ký thi đại học, ghi nguyện vọng 2 là Trung cấp thư viện. Ghi vậy vì ngày ấy chỉ được thi vào một trường đại học cụ thể, trượt thì đi học trung cấp.

Mỗi khi có công việc ra khỏi thành phố, tôi thường chọn Grab. Phương tiện xe ôm này khá tiện lợi, an toàn và biết trước giá cả. Hôm đó, tôi dự một sự kiện ở phường Vĩnh Hải, mặc dù khi gọi xe có định vị, anh chạy xe Grab vẫn băn khoăn là tôi xuống chỗ nào, và tôi phải chỉ chỗ. Anh nói với tôi thật ra định vị cũng không chính xác lắm. Điều đó thì tôi chắc chắn, vì rõ ràng tôi đang đứng ở nhà mình, bấm định vị gọi xe thì thấy họ báo hiệu mình đang ở chỗ nào khác.

Nhà dì Ba hàng xóm trồng rất nhiều rau ngót. Dì nói, loại rau này dễ trồng, chỉ găm cành xuống chỗ đất tơi xốp, có nhiều mùn là đâm chồi, mỗi khi mưa lại lên xanh tốt, có thể thu hoạch vài năm nên dì có đồng ra đồng vào.

"Tháng Tư về, gió hát mùa hè. Có những chân trời xanh thế. Mây xa vời nắng xa vời"… Đó là tiếng ngân nga trong tâm hồn người yêu nhạc từ bài hát của Dương Thụ. Tháng Tư là lúc ta cảm nhận được mùa xuân đang vẫy chào lần cuối ở đường chân trời rợp nắng, chia tay màu nõn biếc của lá, của mây, của gió… 

Năm đó tôi 10 tuổi, đứa em kế 7 tuổi và Út hơn 2 tuổi. Chúng tôi sống trong một gian nhỏ của khu tập thể. Là kỹ sư xây dựng, ba thường xa nhà biền biệt, còn mẹ tất bật với công việc văn thư của cơ quan nên tôi được giao việc chăm sóc các em.

Nếu ai từng sống ở những vùng quê có nhiều đầm lầy hoặc ruộng sâu nước đọng quanh năm có lẽ sẽ không xa lạ với hình ảnh những cánh đồng cói trải dài xanh mượt như tấm thảm khổng lồ. Quê tôi cũng có địa hình như vậy và cũng có những cánh đồng cói như thế nên vào những ngày hè, khi đến mùa thu hoạch cói, làng trên, xóm dưới rộn ràng trong việc cắt, phơi, chế biến, phục vụ cho việc dệt chiếu cùng các đồ dùng khác, để rồi đi đâu cũng nghe mùi cói khô tỏa ra một mùi thơm rất riêng, ngan ngát.

Cậu con trai 25 tuổi vốn là người hay che giấu cảm xúc, bỗng một hôm chat với tôi: - Hôm qua con xem phim "Bố già" hay lắm. Mẹ xem đi. Lần đầu con khen phim Việt Nam đó. Mẹ rủ ba đi coi luôn nhen, con đặt cho hai vé.

Hồi đó, ba đi bộ đội, xa nhà biền biệt. Má làm giáo viên, suốt ngày bận rộn nên nhà tôi ăn cơm tập thể. Nhà có 4 người nhưng má chỉ đủ tiền mua 2 suất.

Sáng cuối tuần rủ bạn đi cà phê, bạn đến trễ với lý do nhà xe đến trễ. Rồi bạn giải thích mới 4 giờ phải chạy xe máy gần đến Thành, 2 chị em ngồi chờ tới sáng để lấy mấy chục ký gạo mẹ ở quê gửi cho. Gạo mới xát, thơm ngon hơn hẳn.   

Trong ngôi nhà của chúng ta, đôi khi từ thời ông bà, đến đời cha mẹ và đến chúng ta, luôn mang đầy kỷ niệm và lưu dấu trong đó biết bao nhiêu "báu vật" tưởng chừng đã nhòa khuất, nay bỗng hiện về trong một hôm sắp xếp lại đồ đạc trong nhà...

Mở đầu bài thơ nổi tiếng "Bài thơ của một người yêu nước mình", Trần Vàng Sao viết: "Buổi sáng tôi mặc áo đi giày ra đứng ngoài đường…".

Bây giờ là sắp hết tháng Ba. Mùa xuân đang độ căng tròn nhất và hiển hiện cùng nắng vàng xứ sở. Trong xôn xao nắng gió, trong âm thầm mê mải say sưa, từ những ngả đường thênh thênh xe chạy đến một khóm hoa bên hòn non bộ nơi vườn quê kiểng hay vạt xuyến chi bên dòng suối nhỏ... người ta đều thấy mùa xuân. Vết nắng trôi trên mái tóc người thương. Trôi trên phố phường nụ hôn ấm nóng. Nắng như những cánh chim thiên di bay tỏa khắp không gian...

18 tuổi tôi bắt đầu xa nhà vào thành phố Hồ Chí Minh ở trọ đi học. Với một đứa trẻ vừa mới rời trường trung học, ngày đó là một sự kiện trọng đại nên mẹ tôi chuẩn bị cho tôi nhiều thứ, dặn dò cẩn thận rất nhiều điều. Tôi nghĩ đơn giản hơn, 4 năm đại học sẽ trôi qua như một chớp mắt nhưng sẽ cho tôi đủ lớn về mọi mặt để bắt đầu cuộc sống tươi đẹp khi quay lại nhà.

Ba công tác ở xa, thỉnh thoảng mới về. Những ngày ba ở nhà thực sự là ngày hội. Không chỉ vì được găp ba, được ba đưa đi chơi, kể chuyện... mà chúng tôi còn được ăn những món chè ba nấu.

Em học giỏi và xinh đẹp, là hoa khôi của trường. Nhiều bạn học cùng trường luôn theo đuổi, thầm thương trộm nhớ, trong đó có anh. Vừa thi xong tốt nghiệp phổ thông, bất ngờ em lấy chồng. Chồng em là con trai một, nhà giàu nhất làng. Mấy bạn thất vọng tràn trề; còn anh, có một nỗi buồn thăm thẳm trong lòng.

- Xuân này mình sẽ đi đâu? Nàng nói câu ấy với vẻ nũng nịu như mọi khi. - Em thích đi đâu thì mình đi đó. Ông vừa trả lời vừa ôm bờ vai nàng. Hai người cùng yên lặng như đang trôi trong những cảm xúc ngọt ngào.  

"Giêng, Hai nỗi nhớ đong đầy/Nhớ quê, nhớ kiểng, nhớ mây trên trời". Chắc người làm ra câu ca dao trên là một người xa quê và có nỗi nhớ quê nhà da diết lắm mỗi khi sang độ Giêng, tháng Hai. Sẽ có ai đó hỏi một câu cắc cớ rằng, sao không nhớ tháng năm nào lại chỉ nhớ về độ Giêng, Hai? 

Ai cũng có một thời tuổi trẻ để nhớ về, đó là tất cả ước mơ, hoài bão về tương lai và cả tình yêu ban đầu của thời chập chững bước vào đời. Có một thời, rất nhiều chàng trai, cô gái Nha Trang tuổi hai mươi đã chọn Đà Lạt làm nơi bắt đầu cho cuộc hành trình mới. Đến thành phố cao nguyên ấy với cỏ, với thông ban đầu chỉ vì chọn những ngôi trường tốt để học hành, nhưng cũng từ đó đã trở thành những ký ức đẹp đẽ trong cuộc đời của họ. Để rồi nhiều năm tháng qua đi, Đà Lạt trở thành nơi chốn để quay về mỗi khi lòng thấy nhớ.

Anh Tư vui lắm khi mua được chiếc xe mới để chạy xe thồ. Anh kể cách đây nửa tháng, trong lúc chở một chị vào hẻm, đồ đạc lỉnh kỉnh, anh phụ xách vào nhà. Khi đi ra thì chiếc xe bị trộm mất. Anh nhớ đã khóa xe kỹ rồi nhưng vẫn bị kẻ gian lấy cắp.

Chúng ta vừa đón xuân sang, cũng là mùa bàng thay lá mà nhiều người gọi là mùa lá nõn. Đây là nét đẹp của đất trời sang mùa mà hình ảnh ấn tượng, tràn trề cảm xúc chính là tán bàng. Chỉ trong chốc lát, những lá bàng chuyển màu sang đỏ ối như màu ngói mới lấp lánh trong nắng vàng, cứ ngỡ hàng cây như bùng cháy để thắp đỏ bầu trời xanh.

Vào lúc trời nhá nhem tối, bà nghe thấy tiếng mèo kêu. Bà lọ mọ xuống bếp, bới đầy tô cơm, xắn nhỏ khúc cá kho, chan nước cá đều khắp bề mặt rồi đem tô cơm ra đặt ở góc sân. Xong, bà ngồi bên thềm nhà, chờ con mèo tới.

Nhật ký là một từ Hán Việt, có nghĩa là sự ghi chép hàng ngày. Mạng xã hội hiện nay đúng là cuốn nhật ký mở khổng lồ nếu anh tham gia. Khi nào mở ra Phây cũng hỏi: "Ấy ơi, hôm nay ấy nghĩ gì thế?"... Bây giờ là thời của thế hệ mới, một thế hệ không thể xa chiếc điện thoại dù chỉ 1 phút, chăm chỉ chia sẻ hình ảnh, suy nghĩ của cá nhân và chăm chỉ bình luận, thể hiện quan điểm với suy nghĩ của người khác.

Một lần trong siêu thị, tôi thấy một cô gái khoảng 20 - 25 tuổi, vóc người nhỏ nhắn, gương mặt ưa nhìn. Cô đi với một phụ nữ luống tuổi, chắc là bà của cô. Hai người đứng loay hoay ở lối lên cầu thang cuốn. Nghe cô nói "Bà cố lên, can đảm lên", tôi hiểu rằng cô đang động viên bà của mình đi thang cuốn. Người bà chần chừ mãi, nhớm đưa chân vào thang rồi thụt lại đến mấy lần. Cô gái nói nhỏ nhẹ với bà, kiểu dỗ dành rất tình cảm.

Anh làm nghề giáo viên. Chị mở tiệm tạp hóa nhỏ trong làng. Vợ chồng mới cưới mấy năm, con nhỏ, kinh tế khó khăn, trước mắt còn nhiều thứ để lo toan. Ngày nào cũng vậy, đi dạy về, anh phụ vợ buôn bán. Chị suốt ngày ở tiệm, không dám nghỉ vì sợ mất khách, chẳng đi đâu được. Mỗi lần có đám cưới, đám giỗ, hễ người này đi thì người kia ở nhà trông tiệm. Chuyện vợ chồng đi chơi cùng nhau hầu như không có.

Một hôm con trai tôi, thế hệ 9X bỗng hỏi: "In ronéo là gì vậy mẹ?". Giải thích cho con về nguyên lý một loại hình in ấn thịnh hành ở Việt Nam từ hơn 30 năm trước, bao nhiêu kỷ niệm ùa về trong tôi.

 Lần này là lần thứ hai chị đến Nha Trang. Lần đầu chị theo anh về cách đây hơn mười ba năm, khi họ mới yêu nhau. Hồi ấy, anh và chị mới tốt nghiệp đại học và đều công tác ở TP. Hồ Chí Minh

Mẹ thích nhất chè nếp. Mẹ quan niệm dân mình làm ruộng nên nếu có nấu chè cúng tổ tiên, chè nếp là lựa chọn phù hợp nhất. Vậy nên nhà tôi, những ngày rằm mẹ luôn nấu chè nếp.   

Trong các câu chuyện đối nhân xử thế, có câu chuyện đại ý như thế này: Người vợ lo bữa ăn sáng cho gia đình, bà lỡ tay nướng bánh mì cháy khét, vậy mà người chồng vẫn ăn và khen ngon...

Hồi ấy, phía sau nhà tôi có 2 cây mít. Đến mùa mít chín, má cắt xuống, đặt lên nong, bổ ra. Sau khi ăn thỏa thuê, cả nhà xúm vào "chế biến" chỗ mít còn lại.   

Hồi tôi còn nhỏ, nhà chật, con cái đông nên cha mẹ tôi phải tính toán dữ lắm mới kê được đồ đạc trong phòng sao cho vừa đủ vừa gọn, thiệt tối giản và thiết yếu...

Đầu xuân, anh chuẩn bị ra thăm mộ cha mẹ. Nào nhang, đèn, bánh mứt. Anh nói với Bin - cậu con trai đi theo mang chai nước để tưới chậu hoa vạn thọ. Không tìm thấy chai nước nhỏ, Bin đong đầy can nước 5 lít luôn.  

Có một buổi chiều tự nhiên nhớ ra lâu lắm rồi chưa ăn món gỏi bò khô, thế là chúng tôi rủ nhau chạy ra góc đường Hàn Thuyên ăn cho được món ăn kỷ niệm, chỉ nhớ đến là thấy thèm.