Ngã sáu Nha Trang là nơi giao nhau của các con đường: Thái Nguyên, Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tôn, Lý Tự Trọng, Lý Thánh Tôn và Lê Thành Phương. Nơi đó, Nhà thờ Chánh tòa (nhà thờ Đá, nhà thờ Núi) nổi bật trên nền trời.

Mấy bữa nay, con hẻm số 7 Nguyễn Thiện Thuật trở nên buồn lặng hơn khi thêm một người già, một nữ cựu chiến binh đã lặng lẽ ra đi.

Sống ở nông thôn, dù là vùng nào, miền nào, ngõ quê có lẽ là hình ảnh mà lớn lên không ai không nhớ mỗi lúc đi xa, dù rằng trong đời, có thể ta đã đi qua bao dặm dài, thả bước chân mình trên hàng trăm, hàng ngàn con đường lớn nhỏ khác nhau.

Mười hai tuổi tôi bắt đầu bước qua cánh cổng sắt màu xanh da trời, hoa văn rất đơn giản để vào trường. Đó là ngôi trường cấp hai đầu tiên của quê tôi lúc ấy.

"Ai cười thì cứ mặc ai/Áo tơi giờ vẫn quàng vai ra đồng/Gái quê ta vẫn má hồng/Người quê ta vẫn mặn nồng tình quê!/Đi xa ai cũng muốn về/Câu ca xứ sở tơi che mượt mà…". Đó là một khổ thơ trong bài thơ "Áo tơi" của nhà thơ Đặng Bá Tiến. Không rõ cảm xúc của người khác ra sao, với tôi, mỗi lần nhớ lại đoạn thơ trên, bao ký ức, bao kỷ niệm của một thời lại hiện về.

Mưa đêm qua đã tạnh. Chút se lạnh vương lại khiến người ta bất chợt kéo thêm chiếc mền len đến tận mũi. Nghe làn hơi ấm dịu dàng bủa vây tứ phía. Giấc ngủ lơ mơ lại về trong loáng thoáng tiếng loa thông báo học sinh tiếp tục học trực tuyến tại nhà... Cái lạnh vương vất trong không gian khiến lòng chùng lại, ta chợt nhớ những tháng 12 đông giá quê xa.

Ở góc chợ Bình Tân, Nha Trang có hai vợ chồng vào buổi chiều đẩy chiếc xe làm bột chiên những chiếc bánh tiêu. Cách họ làm bột và chiên bánh tạo sự hấp dẫn, giá bán cũng rất bình dân: 10 ngàn đồng 3 cái. Có lẽ đây là hàng bánh tiêu chế biến tại chỗ hiếm hoi ở Nha Trang, vì bây giờ đa phần người ta mua sỉ rồi bày ra đường bán.

Mấy tuần nay, Nha Trang - Khánh Hòa mưa suốt. Mưa rả rích, mưa ào ào, mưa nhè nhẹ… Đêm, nằm ngủ, nghe mưa lại giật mình, trở giấc rồi chẳng ngủ được nữa. Nằm nhắm mắt nghe tiếng mưa mà trong lòng cứ bồn chồn, lo lắng điều gì đó, chẳng biết nữa.

Bạn có nhớ không, hồi xưa, khi chúng mình cùng học cấp hai, mỗi lần đến giờ làm luận tôi rất khổ sở. Mỗi bài luận được viết trong hai giờ đồng hồ mà có khi cảm hứng không chịu đến. Phòng học của bọn mình có mấy ô cửa kính hướng ra đường. 

Con đường nằm ven bãi biển, tất cả những con đường khác đều hướng về. Mỗi buổi sáng, buổi chiều, buổi tối, hoặc cả những ngày nắng, ngày mưa, ai cũng phải ra con đường đó để nhìn thấy biển.

Tối khuya còn nhận được thông báo từ trường của con: Từ mai tạm nghỉ học không đến trường, phụ huynh theo dõi cháu tại nhà đủ 7 ngày vì trong lớp có bạn bị bệnh(!) Cảm giác hẫng hụt và hơi choáng váng. Vậy là mình cũng thuộc đối tượng phải ở nhà để tự theo dõi rồi. 

Như thường lệ, sáng nào Tân cũng chạy bộ ra Quảng trường 2-4 để tập thể dục, đi bộ mấy vòng  rồi  xuống biển tắm. Hôm nay sóng to, Tân quyết định không xuống tắm mà đi bộ thêm mấy vòng. Đang đi thì bất ngờ có một phụ nữ trung niên, khuôn mặt rạng rỡ nhìn anh:

Hiện nay trên các kệ sách đang bày bán tập truyện Dưới ánh sáng thiên đường của nữ nhà văn Phương Trà. Tập truyện do Nhà xuất bản tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản với 12 truyện ngắn. Đọc xong tập truyện xinh xắn, hầu như mọi người đều tin rằng tác giả là người trong ngành Y, một bác sĩ đi tìm niềm vui văn chương sau những căng thẳng trong phòng cấp cứu.

Hàng năm cứ đến 20-11là các phương tiện truyền thanh lại vang lên những bài hát về mái trường, về thầy cô giáo. Mỗi bài đều có nội dung ca ngợi công ơn thầy cô với giai điệu tha thiết tình cảm, để ta sẽ bâng khuâng nhớ về tuổi học trò cùng với thầy cô, bạn bè.

Cánh chim chiều chao nghiêng nơi góc trời phía tây, ngồi bên cửa sổ, nó thả hồn mình vào tầng mây trên cao kia, để gọi tên lại một miền ký ức mà nó đã vô tâm quên mất khi trưởng thành. 

Những ngày này, Nha Trang hay mưa. Có những ngày mưa kéo dài lê thê. Những cơn mưa dai dẳng lúc nào cũng buồn. Biển xám xịt, trời âm u, nước đọng thành vũng trên mặt đường, quần áo ẩm ướt…   

Đó là tên một cuốn sách của nhà văn Đào Thị Thanh Tuyền vừa được xuất bản và phát hành (Nhà xuất bản Lao Động, tháng 10-2021). Với 48 tản văn, "Nha Trang mùa đẹp nhất" đã mang đến cho người đọc những bức tranh khá đa dạng về thành phố biển với nhiều sắc màu và cảm xúc.  

Mẹ là một người phụ nữ vĩ đại - Kim nói thế, còn bạn bè của mẹ bảo rằng mẹ là một osin vĩ đại. Một osin không lương, lại chăm chỉ nhất thế giới.  

Tôi xa quê đã lâu, mỗi lần về lại thấy phong cảnh thay đổi. Nhà cửa, đường sá... khiến bước chân đôi lúc ngập ngừng bởi nỗi lạ lạ, quen quen.  

Nghe hai chữ lúa chét, nếu không phải là dân sống ở ruộng đồng, nhiều người sẽ nghĩ đó là tên của một giống lúa lạ. Không phải vậy, lúa chét còn gọi lúa tái sinh, nghĩa là những nhánh lúa được mọc ra từ phần thân các cây rạ mà người ta đã gặt xong từ vụ mùa trước. Những nhánh lúa này qua một thời gian cũng làm đòng, trổ bông, cho hạt.

Người ta hay nói về những đêm khuya thanh vắng mà không để ý rằng sự tĩnh lặng của buổi trưa cũng sâu lắng không cùng. Những buổi trưa còn khó ngủ hơn những đêm ngủ muộn, tôi thường nằm lắng nghe mọi âm thanh trong cái không gian trở nên mênh mông khi tất cả mọi thứ đang tạm thời dừng lại nghỉ ngơi.

Sau những tháng kiên nhẫn cùng nhau vượt qua dịch bệnh, tôi cứ nghĩ có bao giờ chúng ta trở lại được nếp sống như xưa? Có một cái gì đó đảo lộn trong tất cả, có bình thường cũng là "bình thường mới" mà thôi. Những ngày trước đây, thực ra chỉ là nhịp sống hàng ngày nhưng sao cứ ánh lên, lấp lánh trong tâm trí…  

Lớn lên tôi ra phố làm việc, mỗi lần về thăm quê tôi thường mang bó hoa tươi cho mẹ, mùa nào hoa đó, mẹ đều nâng niu thích thú. Cũng có lần mẹ bảo: "Con để thêm khoản này mà đi lại". Phải, với những người có kinh tế khá giả thì chẳng đáng là bao, nhưng với tôi tiền hoa cũng là một khoản… Ấy vậy mà hiếm khi về với mẹ tôi quên mua hoa. Khi mở cửa đón tôi, bao giờ mẹ cũng nhìn tôi và đưa tay đỡ bó hoa trước rồi mới để ý đến đồ đạc…

Ở khía cạnh nào, góc nhìn nào cũng được, cũng là chung một niềm xúc cảm về mẹ. Những con chữ nhiều là thế. Những xúc cảm nhiều là thế. Nhưng thật ra chỉ gói gọn lại trong mấy chữ mà thôi: Mẹ chỉ là để yêu thương!

Nghe thông báo nới lỏng giãn cách từng bước, chả biết đã nới được bao nhiêu bước nhưng đến hôm nay thì phố xá thực sự quang đãng, những chốt vùng xanh đã được tháo hết. Những cái chốt dựng lên trong ngày dịch, bằng đủ mọi vật liệu từ dây nhợ, thùng xốp, bàn ghế gãy cho tới tôn nhựa…nay được dẹp đi trả lại nét bình an cho phố. Những con đường thân quen hồi giờ mình vẫn đi, sau mấy tháng bị rào kín, nay đi lại thấy có chút gì lạ lẫm, thấy lòng nao nao. Cảm giác như sau mấy ngày bệnh, gương mặt mình bị đắp điếm đủ thứ thuốc cao, thuốc dán giờ đây được gỡ sạch sẽ, thấy nhẹ nhõm vô cùng.

Tháng 10. Dịch Covid-19 đã có xu hướng giảm dần với những tin vui về việc giảm các ca nhiễm mới, con số người tử vong ngày càng ít hơn, số người khỏi bệnh tăng mạnh. Cùng với cả nước, Nha Trang bắt đầu từng bước nới lỏng giãn cách. Những niềm vui nhè nhẹ dâng trào, lan tỏa.

1. Chiều đã xuống thấp. Bóng nắng từ rặng dương nghiêng chếch xuống bãi cát, rơi dài mặt nước, lấp loáng. Biển vắng. Phía bến cá lúc này, thuyền cũng đã rời bến, chỉ còn lại một vài chiếc đang sửa chữa.

Khi còn nhỏ, nhà là nơi ta sống cùng gia đình lớn có đủ ông bà, cha mẹ. Nhà lúc ấy là buổi sáng vui vẻ xách cặp đến trường, là khoảng sân rộng có thể cùng mấy chị em chơi lò cò, nhảy dây, u mọi. Nhà bấy giờ là những bữa cơm luôn luôn đủ mặt mọi người, đi đâu, làm gì cũng không được vắng mặt vào giờ cơm.

Làng chài quê tôi ở Nam Trung Bộ, nơi ấy có bến cá thân quen, theo tháng năm neo đậu lòng người… 

Trong thời gian dài nghỉ giãn cách vì dịch Covid- 19, qua trang mạng Facebook tôi biết đến dự án Hộp háo hức của Nguyễn Minh Trang. Đây là mô hình đi đầu và duy nhất tại Việt Nam với hộp sách và trò chơi giáo dục giao định kỳ hàng tháng cho bé từ 0 đến 10 tuổi.

Ai trong đời đã một lần nghe câu hát da diết trong bài Mừng tuổi mẹ, mắt có cay cay: "Gió lay mẹ rụng, con phải mồ côi. Mồ côi tội lắm ai ơi; đói cơm khát nước, biết người nào lo…". Nghe hai chữ ấy sao tự nhiên thấy mình bơ vơ trong cuộc đời đến lạ.

Hôm đó chị bệnh, tự dưng uể oải sau một ngày ngồi phơi nắng ở vườn nho để tỉa cành. Chị đóng cửa vườn, về nhà nghỉ ngơi một lát. Chị chợt thèm rau muống xào tỏi. Món ăn rất dân dã, chẳng chế biến cầu kỳ đó đối với chị là đặc sản. Chị dặn anh ra chợ chồm hổm mua cho chị bó rau muống. Từ nhà tới chợ chồm hổm đâu xa, vậy mà đợi mãi, khi nắng đã tắt từ lâu, anh vẫn chưa về.

Xưa, chị tôi lấy chồng sớm. Lúc ấy, gia đình nghèo lắm, chị có 3 con, tay bế, tay bồng. Chị đi dạy học bằng chiếc xe đạp với cái lốp xe bứt may lại.

Cả ngày qua tâm trạng rất khó tả, khi biết tin từ ngày mai thành phố nới lỏng giãn cách, cho một số hoạt động được phép trở lại, dù chỉ ở nội vùng phường xanh của mình. Chiến thắng rồi, chúng ta khống chế được dịch bệnh rồi… Trong lòng cứ muốn reo lên điều ấy. 

Có lẽ, nhiều người sống ở Nha Trang dù đã lâu nhưng vẫn nghĩ rằng nơi đây chỉ có hai mùa mưa nắng, và mùa thu chỉ là cảm nhận trong thơ ca nhạc họa. Vậy mà, Nha Trang có một mùa thu đúng nghĩa với gió se se dịu mát, bầu trời xanh cao với những làn mây lớt phớt mỏng manh; còn dưới mặt đất, những tàng cây đã đỏ lá lác đác theo gió rụng đầy trên thềm vắng. Với mây trời và biển, nếu tinh ý một chút, mùa thu Nha Trang cũng là mùa mưa. Những cơn mưa chiều và đêm, sớm mai khi bình minh lên nhất định bầu trời sẽ căng phồng xanh thẳm với vệt mây lưa thưa còn sót lại thật gợi cảm.

Giữa những ngày giãn cách này, có thứ gì mà người ta chẳng nhớ tới. Những góc phố, cung đường, những mùi những vị, những bà hàng thân quen mỗi buổi chợ, hay thậm chí nghe một bài ca vọng từ đâu đó cũng làm mình rưng rưng...

Những ngày giãn cách ở Sài Gòn trong đợt phong tỏa bùng dịch Covid-19 lần thứ 4, mở facebook nghe lại clip bạn quay livestream đêm nhạc của ca sĩ Tuấn Ngọc ở cà phê Hòn Kiến vào dịp đầu năm nay khiến tôi nhớ Nha Trang đến quay quắt.

"Trăng đã dậy rồi khơi bếp hồng lên nhé...". Tiếng hát véo von của Oanh làm Nga đang soạn bài cũng phải dừng tay để nghe. Chị mỉm cười: ''Cái con bé này, lúc nào cũng hát được". Gấp quyển giáo án lại, Nga bước ra sân. Chà! Trăng sáng thật. Vầng trăng tròn đường bệ ngự trên bầu trời xanh ngắt, lấm tấm những vì sao nhỏ. Hình như ở miền sơn cước này trăng sáng và to hơn ở miền xuôi thì phải.

Trước năm 2020, có ai giàu trí tưởng tượng để nghĩ sẽ có một ngày, học trò không còn biết thế nào là bảng đen, phấn trắng? Có ai giàu trí tưởng tượng để nghĩ rằng câu hát "khi thầy viết bảng, bụi phấn rơi rơi…" sẽ có một ngày học trò chả hiểu là động tác gì.

Những ngày bình yên đó, chiều thứ Bảy anh chị không nấu cơm nhà mà cùng chở nhau ra phố. Con phố ấy rất quen từ khi hai người còn nhỏ, quen nhau năm anh học lớp 11 và chị học lớp 10. Anh chị cứ đi vòng phố là đi ra biển. Biển những ngày hai vợ chồng mới lớn chỉ là bãi cát dạt xô, những cây rau muống biển cứ tự nhiên phát triển, che khuất thềm cát và nở những bông hoa tim tím.

Đó là những sáng thức dậy thấy nơi mình ở vẫn còn bình an. Hoa vẫn nở trong nắng sớm, có tiếng chim ríu rít gọi bầy. Một con chim sẻ ở đâu sà xuống cành cây sứ trong chậu rồi vút cánh bay thật nhanh. Tôi cảm thấy mình may mắn như nhận được ân sủng trời ban vì bên ngoài kia, bao nhiêu gia đình đang rơi vào lo âu vì có ca nhiễm, các bác sĩ, nhân viên y tế, những người đang gồng mình ở tuyến đầu...

Thành phố luôn có những hàng cây xanh, có những con đường gợi nhớ và có biết bao nơi chốn quen để tìm tới. Những ngày đó, nếu thích chỉ cần lên một chuyến xe, hoặc thậm chí leo lên chiếc xe máy, đi dọc theo quốc lộ ôm ấp bao nhiêu chuyến xe đi và về. Đó là những ngày nắng tưng bừng hay cả những ngày mưa. Ta có thể dừng bất cứ một quán ven đường nào đó uống ly cà phê, hoặc gọi tô phở.

Mùa thu luôn gợi cảm hứng cho giới sáng tác, đặc biệt là âm nhạc. Chúng ta không thể không nhắc đến những nhạc sĩ thời tiền chiến với những nhạc phẩm bất hủ với chủ đề mùa thu như  Đoàn Chuẩn - "ông hoàng của những bản nhạc mùa thu" làm say đắm bao thế hệ như: Thu quyến rũ, Gửi gió cho mây ngàn bay, Tà áo xanh; Cung Tiến có Thu vàng; Đặng Thế Phong với Con thuyền không bến; đặc biệt là Văn Cao với Buồn tàn thu, Thu cô liêu, Thiên thai…