Hôm qua, nói chuyện với mẹ trên điện thoại, Hiền bảo: "Con bận quá không về nhà ngày lễ được, hè con về mẹ nhé!". Mẹ không nói gì nhưng Hiền cảm nhận được mẹ rất buồn. Quả thực Hiền rất bận, công việc của công ty cứ dồn vào một lúc, Hiền lại đang mê mải làm cho xong luận văn tốt nghiệp.

Trước tiên, ngàn lần xin lỗi cụ Hàn thi sĩ vì dám mạo muội mượn một câu thơ của cụ đã được lưu trong lịch sử thi ca nước nhà để nói chuyện… chả dính gì đến thơ ca. 

Sau một quãng đường ngắn, từ đơn sơ nơi huyện lỵ người ta đến với phố thị. Dẫu cảnh vật có khác thì vẫn những tán cây xanh là điểm chung neo giữ lòng người. Có chút gì xao động và bổi hổi trong lòng. 

Thật tình cờ gặp ở góc đường Nguyễn Bỉnh Khiêm (Nha Trang) có cây xoài sum suê quả, đong đưa trên đầu người đi làm người viết dâng nỗi cảm xúc: Hóa ra con đường này xưa là vườn cây. 

Cách đây khá lâu, trong một lần về quê ở vùng sâu vùng xa tít miền Trung, tôi có dịp tá túc ở nhà một đôi vợ chồng già ngoài bảy mươi là bác họ xa của mình. Nhà mái tôn vách ván nền đất, đơn sơ trống hoác nằm trơ trọi giữa một miếng đất cằn cỗi. Quê nghèo buồn thiu dân cư thưa thớt, điện chưa có, nước phải ra giếng chung gánh về. Ông bà còn khỏe mạnh, hiếu khách, hoạt ngôn và chu đáo.

Đầu tháng 12 là lúc trời đất trở nên đẹp dịu dàng. Không còn những cơn mưa chín chiều ủ ê, không còn những cơn gió trái mùa và nếu có nắng thì nắng cũng đằm thắm màu vàng mật ong thật ấm áp. Đó là lúc người ta nói về những lễ hội cuối năm, tự nhiên thấy mọi thứ trở nên xôn xao, tất bật nhưng vui vẻ, tất thảy đều trong tư thế chuẩn bị đón chào niềm vui đang ở phía trước.

Khi con nghĩ về miền Trung có câu ca lấm bùn lời ru mưa nắng  

Mùa lụt đầu tiên trong đời khi tôi biết nhận thức được sự vật là năm 1964. Đợt lụt ấy sau này má tôi hay nhắc đi nhắc lại nên tôi nhớ hoài. Má kể, năm đó, nước phả qua cầu Thành chảy xiết lắm...

Chiếc xe buýt vừa xịch đỗ, mấy người chạy xe thồ xúm lại, lao xao chào mời khách. Mai dợm bước xuống bỗng chững lại. Kia chẳng phải là người ấy hay sao?  

Chiếc xe buýt vừa xịch đỗ, mấy người chạy xe thồ xúm lại, lao xao chào mời khách. Mai dợm bước xuống bỗng chững lại. Kia chẳng phải là người ấy hay sao?  

1. Tôi gặp chị - ca sĩ Kim Khánh ngoài đời lần đầu tiên tại nhà một người bạn, cũng là "dân" văn học nghệ thuật. Tôi hoàn toàn không biết hôm ấy có chị. Anh bạn nhắn hỏi tôi còn ở Nha Trang không, ghé nhà anh chơi, có chút "văn nghệ bỏ túi" với anh em bằng hữu.

Trong một sáng ngồi đón bình minh nơi quán cà phê quen, chợt khắc khoải trong đầu ý nghĩ, giữa người với người hình như luôn có một bức tường vô hình, trong suốt… Bức tường ấy giúp người có đủ tự tin và bản lĩnh sẽ bình thản và có thể tham gia mọi cuộc chơi. Là người rụt rè nhát sợ, bạn sẽ rút lui vào sau bức tường trong suốt. Đủ nhìn thấy mà không sợ một sự tổn thương nào.

Tôi mê đọc sách nhưng không phải là đứa chuyên Văn. Ngay từ năm lớp 10, tôi đã xác định sẽ theo học khối A để thi đại học. Đến bây giờ, nhiều lúc, tôi vẫn không tin mình lại theo nghiệp viết lách. Cái duyên ấy có lẽ đến từ cô giáo dạy Văn của lớp tôi.

Mẹ ơi, mẹ là người ươm mầm tình yêu đọc sách cho con, người thắp lửa đọc sách cho con.

Năm nào cũng vậy, vào mùa mưa bão, các tỉnh miền Trung nếu không vùng này thì vùng khác cũng lũ lụt. Vừa rồi lụt lớn. Nghe đài, báo đưa tin sẽ có mưa to, bão lớn, mọi người hối hả chuyển đồ đạc lên chỗ cao. Nhưng càng về khuya nước càng dâng cao. Người ta í ới gọi nhau tương trợ, người buộc miếng xốp, người ôm bình nhựa, bơi qua bơi lại giúp nhau. Người vất vả nhất có lẽ là anh Ba chăn vịt, nhà có chiếc xuồng, chèo chống chở trẻ con, phụ nữ thâu đêm đến vùng cao.

Vậy là mùa đông đã về! Mùa đông dù ở thấp thoáng nơi nào nhưng làm ta đi trên phố thấy gió bấc thổi se se mát rượi. Nhìn lên cao, nơi có những đám mây úa xám, ta cứ ngỡ đó là những tấm áo bông của mùa cũ rũ ra phơi ngoài hiên để đón mùa mới. Ngắm xuống bên đường, những gốc cây gió đang vun đám lá vàng rồi xoay tít ném tung đi khắp nơi của một trò chơi rồ dại không có bến bờ.

Ngày chân ướt chân ráo bước vào thành phố mưu sinh, tôi sợ nhiều thứ lắm. Ngày đó, người ở quê thường hay truyền với nhau là "ở thành phố, nhà sát vách họ còn chẳng biết mặt nhau", "người thành phố sống chỉ biết mình", rồi coi chừng bị lừa, bị dụ dỗ… 

Đó là những ngày thành phố chuyển mùa, anh và chị muốn đi một chuyến Tây Bắc như thói quen muốn đi đâu đó trong năm, gọi là để cho lòng mình thênh thang, và để cho cuộc sống có thêm bao điều thú vị. 

Những con sóng miệt mài làm bãi biển sớm mai phẳng lì như dải lụa kéo dài tít tắp. Ta hăm hở chạy, những dấu chân in trên cát tinh khôi như một dòng nhạc dài vô tận… Ta cứ chạy, chạy mãi, tới một lúc mặt trời lên, bãi biển đầy người, ngoảnh lại sau lưng thấy chi chít dọc ngang những dấu chân, dấu chân ta nhòa đi. Và tới một lúc nữa thì những dấu chân chồng lên dấu chân, để dấu chân ta biến mất.

Mấy hôm nay, ảnh hưởng mưa bão miền Trung, lũ lụt ở Huế, Quảng Bình nên trời Nha Trang lúc nào cũng có mưa.

Đã từ lâu rồi tôi vẫn mong có một lần đón bình minh bên bờ biển miền Trung. Và rồi dịp ấy cũng đến. Mặc dù nghe dự báo có cơn bão đang hình thành và kéo vào Biển Đông nhưng với tất cả những háo hức, tôi cùng nhóm bạn vẫn thực hiện chuyến đi của mình.

Dịch Covid-19 bùng phát, chồng bàn với tôi hạ 50% giá thuê trọ cho sinh viên. Tôi lắc đầu: "Giá thuê nhà của mình đã thấp hơn so với nơi khác, giờ hạ thêm thì bao giờ mới trả xong nợ?". Chồng im lặng, ngồi trầm ngâm.

Ngày xưa, nhà cha mẹ tôi có hai căn gác gỗ nho nhỏ, một cái ngay phía sau mái nhà chính, một cái nằm trên căn bếp bên hông nhà. Căn gác cũ cất trước khi bầy con lên sáu đứa, bề 2m, bề 3m, nằm đè một nửa lên mái ngói. Gác mới cất sau, rộng hơn chút, khi đó đã tăng lên 9 đứa con. 

Câu chuyện bên ly cà phê cuối tuần, trong một quán nhỏ cuối đường, vẫn là chuyện mưa lũ ở khúc ruột miền Trung. 

Thời mới yêu nhau, có lần anh nói: "Về sau chúng mình lấy nhau, từ tình cảm đến tiền bạc, anh muốn mọi thứ đều rõ ràng, minh bạch. Anh không thích nói dối một việc gì…". Chị thấy cũng phải. Vợ chồng với nhau mà không trung thực, gây mất niềm tin, gia đình khó bền vững.

Chắc chắn, không người mẹ nào nhớ chính xác thời điểm bà phát hiện con trai không ăn khổ qua, con gái không ăn được cay, khi chúng biết cầm chén ngồi vào bàn ăn, gắp thức ăn như mọi người. Chỉ thấy, năm tháng dần trôi, các con lớn lên, chấm dứt cảnh lẽo đẽo theo con với tô cơm, làm mọi cách dụ cho con ăn hết. Con ăn xong mới đến lượt người lớn...

Hắn có tài mở khóa. Chỉ với hai thanh thép nhỏ xíu, xoay xoay, ngoáy ngoáy, chừng vài phút, dù là khóa nhỏ, khóa to qua tay hắn đều bật bung ra. Trò này hắn học được lâu rồi qua một ông thợ làm nghề sửa khóa. 

Bao nhiêu năm đã trôi qua, tâm hồn tưởng đâu qua cuộc mưu sinh đã chai sạn mà sao thẳm sâu trong ký ức vẫn vẹn nguyên bài học thuộc lòng Gửi lời chào lớp Một: "Lớp Một ơi! Lớp Một! Đón em vào năm trước, Nay giờ phút chia tay, Gửi lời chào tiến bước!…".

Trong các loài hoa, có lẽ hoa sen được nhân gian xem là một trong những loài hoa thanh tao nhất. Ở bài thơ "Hoa sen", khi nói về sự thanh tao của loài hoa này, nhà thơ Vũ Hoàng Chương viết: "Kiều trang phơi phới gót thanh tao/Đưa đón thời duyên mặc lý đào/Nhụy một khuôn vàng gương náu bụi/Cánh ba tầng ngọc tháp vươn cao/Lòng kia vẫn thẳng dù vương vít/Hương ấy càng xa lại ngạt ngào/Biết mặt gió xuân từ mấy độ/Mà hoa quân tử ý chưa trao".

Người đàn ông dáng vóc bệ vệ, đôi má chảy xệ thoáng hồng lên khi đưa mắt qua hàng rào chè tàu cắt ngắn, ánh nhìn neo lại nơi người phụ nữ cũng đã luống tuổi đứng bên kia.

Có những câu chuyện thường bắt đầu bằng chữ ngày xưa. Đó không phải vì nuối tiếc về thì quá khứ, đó chỉ là hoài niệm về những kỷ niệm đẹp đẽ khó quên. Ngày xưa đó, khi tôi còn sống chung với cha mẹ và các em trong ngôi nhà nhỏ có cái sân to ở một con đường mà các ngôi nhà đều giống nhau.

30 năm trước, khi còn là học sinh tiểu học, mỗi buổi sáng tôi đều đến bến sông quê lên chuyến đò ngang qua phố học. Sông quê ngày ấy, trừ mùa mưa lũ, thời gian còn lại trong năm lúc nào dòng nước cũng trong xanh, nam thanh nữ tú trong làng thường hẹn nhau ra bờ sông chơi trò đuổi bắt.

Ngày còn nhỏ, nhà tôi nghèo lắm. Năm tôi lên 6 tuổi, đến Tết Trung thu, thấy một đứa trẻ con nhà giàu ăn chiếc bánh Trung thu rồi vứt đi một nửa, tôi tiếc nhặt lên, ăn thấy ngon lạ lùng. Không biết ai đó đã mách với ba là tôi đi ăn mót. Ba bắt tôi nằm xuống đánh mấy roi về cái tội đói không sạch, rách không thơm. Tôi khóc mà mắt ba cũng hoen đỏ.

Cách đây chừng 50 năm, Trung thu không dồi dào, tràn ngập đồ chơi, bánh trái, hoa quả cho đêm trăng như bây giờ. Bởi thực tế vật chất khi đó rất đơn sơ, nếu không muốn nói là khó khăn, nhưng hương vị Trung thu thì ngào ngạt, tràn trề cảm xúc trong tâm hồn mọi người, đặc biệt là trẻ em.

Không phải ngẫu nhiên mà những ca từ của ca khúc "Nha Trang mùa thu lại về" của nhạc sĩ Văn Ký lại xao xuyến lòng người đến thế mỗi khi nhắc đến Nha Trang. Nha Trang, thành phố của nắng vàng, biển xanh, của những hàng cây ru mình trong gió đã có sức quyến rũ rất riêng, để mọi người từ bốn phương tìm đến.

Không biết cây khế ấy được trồng từ bao giờ, khi chúng tôi có mặt trên đời đã thấy nó đứng trong vườn nhà ngoại, xanh tốt, che mát một khoảng sân. Những bước đi chập chững đầu đời và cả tuổi thơ của bọn trẻ trong nhà là dưới bóng mát của cây khế.

Con đã nói bao lần rồi. Mẹ cứ gửi nhiều quá làm gì? Rồi em nó không ăn kịp, lại vứt hết cho coi! Người con gái còn nguyên bộ đồ lao động, vừa rút chân khỏi đôi ủng đầy bùn đất đặt sát mép hiên nhà, vừa cằn nhằn. 

Nếu tình cờ đi ngang qua một con đường quê, bạn sẽ bắt gặp loài hoa đó - hoa điệp. Bạn sẽ thấy ít người trồng riêng lẻ, và cây điệp luôn được trồng trước nhà, sát hàng rào, sát tường rào để cho hoa bung nở quyến rũ khách đi ngang qua.  

Sáng hôm đó tôi đứng ở công viên Yersin, đoạn sát chân cầu Trần Phú. Tôi luôn thích nơi này mỗi khi về Nha Trang...   

Với lớp đã trung trung tuổi, mỗi khi đến mùa chuẩn bị cho con đến trường, trong đầu thường nhớ về áng văn trong trẻo Tôi đi học của nhà văn Thanh Tịnh: "Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm hoang mang của buổi tựu trường…".

Mỗi ngày tôi vẫn ra biển từ sáng sớm khi đèn đường chưa kịp tắt, thấy nhiều người lũ lượt đi cùng nhau, nói cười rôm rả. Tôi cùng vài người bạn hẹn nhau ở một nơi nhất định khi ngoài khơi vừa hửng sáng một màu cam rực rỡ. Trong khi mọi người chạy ùa xuống bãi để tập thể dục rồi hòa mình vào những con sóng, hạnh phúc được biển ôm vào lòng, thì tôi thích ngồi một mình trên bãi chờ đợi ông mặt trời chậm chạp nhô lên ngoài khơi. Bầu trời lúc đó rất đẹp. Những ai có mặt ở bãi biển lúc ấy dù đang làm gì cũng quay nhìn và đều ngất ngây trước vẻ đẹp thần kỳ của bầu trời lúc bình minh.

Nhớ về một rằm tháng Bảy đã rất xa, cả nhà lên chùa. Lần đầu tiên anh cài lên ngực mình một bông hồng trắng, con gái nhỏ mới 4 tuổi lăn ra không chịu, đòi ba phải cài hoa hồng đỏ như cả nhà cho đẹp. Ôm con vào lòng, cố nghĩ ra một lời giải thích mà nước mắt lén rơi lên mái tóc mềm non nớt…

Sáng ở đây bắt đầu không quá sớm như ở đâu đó khi bầu không gian còn mờ xám hơi đêm và có người mẹ lục cục sửa soạn bới cơm cùng dụng cụ cho một ngày trên mảnh nương xa, cũng không quá muộn khi 8 giờ người ta mới dậy rồi cuống cuồng đến công sở nơi phố thị. Ở đây không quá gần mà cũng không quá xa phố xá, nhịp ngày mỗi lần đến đều bình yên lắm.