Năm chị 42 tuổi, đứa em gái út lấy chồng. Chị ngồi cả mấy ngày trời để cắt dán những mảnh giấy nhiều màu thành tên hai đứa, thành chữ Vu quy, thành bộ ảnh đám cưới chuột để dán lên tường...

Suốt mấy hôm nay, ba mẹ cùng con gái đứng trước vấn đề hết sức "đau đầu": Con nên trở về Việt Nam hay ở lại Mỹ?  

   

Nhà báo - nhà văn Svetlana Alexievich (giải Nobel văn chương 2015) ghi dấu ấn với độc giả với tác phẩm "Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ". Ngược với tiêu đề của tác phẩm, trong gần 450 trang sách, Svetlana đã lần theo ký ức của các nữ cựu binh để làm rõ sự cống hiến cũng như những hy sinh, mất mát của họ trong cuộc chiến tranh vệ quốc ở thế chiến thứ 2 của Liên Xô (cũ).    

Tối hôm đó có một cơn giông về phố, chị vốn sợ gió to nên sang phòng anh. Chị rúc vào người anh như thể cơn bão giông bên ngoài sẽ không thể nào làm cho chị sợ hãi được. 

Nhà cũ của ba má tôi nằm ở đường Nguyễn Trãi xưa, bây giờ là đường Võ Trứ. Má tôi thường kể ba má về đây khi tôi mới hai, ba tuổi, chung quanh nhà tôi toàn là cát, muốn gánh một đôi nước từ đường lớn vào má phải lội cát lún tới mắt cá chân. Ba má tôi cất nhà từ những đôi nước gánh về như thế.

Giả sử bây giờ có một người quen của bạn đến Nha Trang và hỏi: "Nha Trang có cây sala không?". Bạn sẽ ngập ngừng, rồi lắc đầu, nếu nói cho có thì bạn sẽ trả lời chắc ở chùa có trồng. 

    

Với người Việt Nam, chuối là một trong những loại cây gần gũi và đem lại nhiều lợi ích trong cuộc sống. Có thể nói rằng, tất cả các bộ phận của cây chuối, chúng ta không bỏ phí một thành phần nào. Lá chuối gợi nhớ về sự tích gói bánh chưng, bánh dày...

Dân và Trung làm cùng công ty. Hai người lấy vợ cách nhau không lâu nhưng lại là đề tài bàn tán một thời gian. Lý do là vì tiêu chí chọn vợ của họ không giống nhau. Với Dân, vợ của anh phải đẹp, những điều khác chỉ thứ yếu. Trung thì ngược lại.   

Tôi vẫn còn nhớ rất rõ những chiếc áo dài của má treo trong tủ hồi ấy, mỗi lần mở ra thoảng thơm mùi băng phiến. Chiếc áo dài những năm cuối thập niên 60, cổ cao 3 - 4cm, kiểu "tay ráp", đường nối thân áo với ống tay ở bắp tay. Thân áo dài gần đến gót chân, tà rộng, có chít eo, mặc với quần ống rộng vừa phải, trắng hay đen. Hồi đó tôi thích những chiếc áo dài hoa nhỏ, màu nhã của má hơn những chiếc áo dài màu trơn. Má đi giày cao gót khi mặc áo dài - những đôi giày bít mũi nhọn, gót nhọn.

Hết Tết, là khi ngao ngán nhìn hũ thịt ngâm mắm còn lõng bõng vài miếng không biết chừng nào đổ dọn, là khi mở tủ lạnh ra nổi quạu khi thấy um sùm thẩu hộp lớn nhỏ, mỗi thứ còn một chút và lỉnh kỉnh tô đĩa úp như đánh đố. Người về ăn Tết đã đi từ thời tám hoánh, bỏ mặc người ở lại chật vật giải quyết những thứ còn lại với điệp khúc thề năm sau quyết không làm, không mua gì nữa.

Lên phố trọ học, mỗi tháng ba mẹ gởi cho 3 triệu đồng, anh tằn tiện chi tiêu tiền học, tiền ăn ở, vừa đủ. Ở quê, ba mẹ làm 5 sào ruộng, 2 sào của nhà, 3 sào thuê của người ta, sinh hoạt gia đình đã khó khăn, huống hồ còn chu cấp cho anh. Ở phòng trọ, đêm nằm nghĩ thương ba mẹ vất vả, anh hứa trong lòng nếu có cơ hội sẽ lo cho gia đình phần nào.

Sáng chiều nghiêng bóng mây trời Cây kơ nia chẳng lẻ loi một mình Cây kơ nia còn được gọi theo cách dân dã là cây cầy, dẫu rằng nó có hẳn một cái tên khoa học là Irvingia malayana thuộc chi Irvingia, có nguồn gốc ở châu Phi và Đông Nam Á. Tại Việt Nam, cây cầy phân bố từ Quảng Nam đến một số tỉnh Nam Bộ, nhưng tập trung chủ yếu ở các tỉnh Tây Nguyên. Ở Khánh Hòa, cây kơ nia có hầu hết trên các đồi núi, nương rẫy ở Khánh Sơn, Khánh Vĩnh, thậm chí tại Suối Hiệp còn có hẳn địa danh mang tên cây cầy!

Tôi và Hoàng cùng có một tuổi thơ như mọi người gọi đó là tình bạn. Hai đứa giống như bóng với hình trong những mùa mưa nắng. Hai đứa thường đi xuyên qua con đường tàu gần nhà chỉ để ngắm nhìn những con tàu ngược xuôi Nam Bắc, rồi đưa hai bàn tay nhỏ xíu ra vẫy. 

Để viết về một nơi chốn, người ta cần phải đủ yêu nơi chốn đó; và để yêu nơi chốn đó, người ta cần phải sống đủ lâu với nó?

"Nha Trang vắng vẻ quá. Như Nha Trang của 5 - 6 năm trước…". Một người bạn nhắn tin khi cô vừa từ nhà đến công sở vào lúc sáng sớm. Không có cảnh kẹt xe, không cảnh người người vội vã, chen chúc trên đường. Trường học đóng cửa, những điểm vui chơi giải trí cũng thưa người… Con vi rút Corona đã làm cho tháng Giêng không còn là tháng ăn chơi nữa. Kể từ khi có dịch bệnh, bây giờ gặp nhau, có lẽ từ Corona được mọi người nhắc đến nhiều nhất!

Tôi có một người ông đáng kính, người đã làm bạn với tôi, gieo vào lòng tôi lý tưởng sống cao đẹp từ những ngày còn thơ bé. Trong ký ức của ông, hào hùng nhất, đẹp nhất là những năm tháng đi theo Đảng làm cách mạng, được cống hiến hết mình cho Tổ quốc thân yêu. Và với ông bây giờ, trân quý lắm vẫn là những chiếc huy hiệu mà Đảng trao tặng.  

Gia đình tôi theo đạo Phật nên tôi rất ngạc nhiên khi biết được bố cất giữ một cây thánh giá. Tôi đem chuyện hỏi mẹ tôi. Mẹ nói: "Cây thánh giá ấy rất quý đối với bố con, vì đó là vật duy nhất còn lại của người nữ đồng đội đã cứu sống bố ở chiến trường". "Vậy người đó bây giờ ở đâu? Mẹ không khó chịu khi bố còn cất giữ vật riêng của người ta?".

Dìn uống đến bát thứ bao nhiêu rồi cũng không nhớ nữa, chỉ cảm giác tê tê rần rần quai hàm và cơn buồn ngủ kéo về cho anh biết là mình đã say.

Cách nhau có một con đèo mà 9 năm rồi chưa "xuống núi". 9 năm làm nỗi nhớ hoang vu. Hoang vu làm nỗi nhớ bỗng mềm như nhung lụa, bảng lảng, tha thiết, mênh mông ra. Tôi không mơ sống đẹp đạt đến độ "Tôi như là con ốc, bơ vơ nằm trên cát" như ông Phạm Duy viết trong danh phẩm "Nha Trang ngày về". Thời còn hay "xuống núi" đó, tôi hay thích ở đó, chỗ nối giữa biển với rừng, nơi đầy di chỉ ký ức thiên nhiên và người đời - Khánh Vĩnh, Diên Khánh ấy mà.

Là người lớn, chẳng mấy ai trông Tết đến, nhưng con trẻ thì khác, trông lắm. Hồi tôi còn bé, mỗi lần Tết đến, đó là một sự kiện trọng đại. Vì ở quê mà! Ở quê, Tết đến đứa trẻ nào mà không thích, vì được mặc quần áo mới, được ăn thịt ngon, bánh ngọt, được đi chơi và chung quanh có bao điều thú vị khác.

Trong hơn 2 triệu người gốc Việt sống ở Mỹ, hình như chưa có một thống kê về số lượng người Khánh Hòa đang thiên di trên lãnh thổ rộng lớn trải dài 3 múi giờ này. Tôi để ý, người Khánh Hòa, đặc biệt là Ninh Hòa và Vạn Ninh thường thích sống cạnh nhau, thành cộng đồng ở Seattle (Washington), quận Cam, San Jose (California), Orlando (Florida), Dorchester - Boston (Massachusetts) và một vài vùng lân cận của khu New England. 

Xa quê, nên mỗi năm, cứ độ 23 tháng Chạp là tôi khăn gói về quê ăn Tết sớm. Bởi chỉ về quê mới thực sự thấy có không khí Tết, để nặng lòng thương nhớ phong vị Tết xưa.

Tôi chỉ yêu những giờ phút trước giao thừa mỗi khi Tết đến, sau khi bù qua sớt lại trăm nỗi lo toan của một bà nội trợ mấy ngày giáp năm. 

Cô và Nam chia tay nhau ngay khi năm cũ vừa chấm dứt. Thế là lời hứa sẽ đưa anh về ra mắt gia đình cô  trong ngày Tết bất thành.

1. Tôi về chung cư này được hơn một năm. Chung cư mới xây, chỉ có hai khối nhà trước và sau với khoảng 180 căn hộ. Lúc tôi dọn đến chưa đến 30 căn có người ở. Tòa nhà ngay mặt đường, tường rào ba mặt chung quanh. Men theo tường là bồn hoa, nghe bảo sẽ trồng cây xanh tạo bóng mát. Khi ấy những bồn hoa trống không, gạch, đá, cát, vữa vẫn còn đầy bên trong.

Cô con lớn nhăn mặt: "Lại chạy xe về ạ? Con không đi đâu, mệt lắm!". Cũng đúng, chạy xe hàng ngàn cây số để về quê ăn Tết, không mệt mới lạ! Mệt, nhưng vẫn ham!

Tôi có thói quen mỗi cuối năm làm công việc giảm tải cho ngôi nhà của mình. Chọn ra thứ gì cần giữ lại hay bỏ đi vì đã lâu quá rồi, ố vàng, bụi bặm. Tuy nhiên, không năm nào tôi đạt "kế hoạch" đề ra chỉ bởi cái tính hay lan man.

Học xong đại học, ra trường anh dạy học ở thành phố. Là giáo viên mới dạy hợp đồng, lương bèo bọt, cuộc sống của anh khá khó khăn. Lúc rảnh rỗi hoặc khi đêm về, anh viết văn, làm thơ, viết báo. Lâu ngày, anh cũng có chút tiếng tăm nhỏ. Ấy là đam mê văn chương từ bé của anh, ngoài ra còn có nhuận bút, thêm đồng ra đồng vào.

Vậy là đã đến những ngày cuối của tháng 12, tháng cuối của một năm dương lịch và chuẩn bị cho một vòng con giáp tiếp theo.

Những ngày cuối năm, tiết trời Nha Trang chuyển lạnh. Gọi là lạnh của một thành phố ven biển khiến những người quen với thời tiết thấp hơn nhiều, như ở Hà Nội hoặc Đà Lạt vào mùa đông mỉm cười, cho rằng trời như thế là mát mẻ. Ừ, nhiệt độ 20 hoặc 21 độ thì có là bao. Nhưng Nha Trang đã có mùa đông. Với Nha Trang, 21 độ đã lạnh lắm rồi. Trên facebook, câu nhắc nhở rất thường xuyên cho nhau, khiến cho mùa đông ấm áp: "Ra đường nhớ mặc áo ấm".

Khác với bây giờ, ngày xưa, ông bà luôn "mùa nào thức ấy", tức trồng rau theo mùa vụ, trong đó có rau quả mùa đông với su hào, củ cải, bắp cải, cà chua, cải cúc, cải, khoai tây… Đây chính là mùa rau quả tươi ngon, đậm đà hương vị để đón Tết. Nói không quá, mùa đông tưởng giá rét lại đem cho đời những vạt rau xanh tươi ngon nhất trong năm.

Nhớ cái tâm trạng náo nức chờ mưa. Có ai chưa từng tận hưởng thú tắm mưa ngày còn bé? Chưa kịp mưa xuống, mới ầm ì vần vũ mây đen, vài cơn gió tạt là lũ trẻ đã cởi đồ canh me chờ sẵn. Rào một tiếng là ào ra ngay, đứa nào đứa nấy hét ầm nhảy cỡn vui sướng. Nhà lắm gian nên nhiều máng xối, nhưng phải nhanh chân mới xí được chỗ có máng xối lớn nước phun như rồng, chậm chút phải ngồi chờ bên thau chậu hứng dưới mái tôn, mái ngói. Nhà cha mẹ tôi ngày xưa có cái sân rộng láng xi măng. Mưa càng xối xả nước càng mát càng trong, càng tha hồ lăn lộn trượt nằm dài trên sân. Năm học lớp 5, con bé vẫn còn cà nhõng tắm mưa ngoài sân, không mưa thì cũng ra ngoài ảng nước bên gốc cây ô ma cạnh giếng nghịch nước.

1. Chính xác nó là một cái bầu, tôi chỉ biết nước dẫn từ đập dài ở Vĩnh Thạnh, loằng ngoằng qua mấy xóm rồi uốn lượn chỗ gần nhà tôi. Tôi chuyển nhà từ phố về Vĩnh Thạnh được hơn một năm, tuy nhiên, thời gian tôi ở đây không nhiều, vì tôi còn một nơi chốn đi về khác là Sài Gòn để giúp đỡ con cái.

Thật ra ở Nha Trang không có mùa đông, chúng ta chỉ theo thói quen gọi những tháng cuối năm là mùa đông. Gọi vậy nghe cũng lãng mạn và cũng vì những ngày cuối năm thời tiết của Nha Trang thay đổi, khác hẳn mọi tháng trong năm.

Là quân nhân, doanh trại ở xa, nên cuối tuần anh mới về nhà với vợ con. Những lúc có sự việc hoặc vào mùa mưa bão, anh phải ở lại trực chiến. Vì vậy, từ bao lâu nay, nhà cửa, con cái, vợ vừa đi làm vừa quán xuyến tất cả, anh hầu như không đụng đến việc nhà. Nhiều khi anh muốn đỡ đần vợ việc nhà, song vì công việc, nhiệm vụ nên có làm được đâu.

Hôm rồi, cô gái bán hàng rong ngang qua nhà, cất lời mời nhỏ nhẹ: "Cô ơi, mua giùm con ít khoai lang ngào đi. Ngon lắm đó cô!". Tôi lập tức móc ví, mua ngay vài gói, không chỉ vì cái giọng Quảng Nam hết sức dễ thương, mà còn vì mới nghe tên món ăn "khoai lang ngào", ký ức một thời thơ ấu chợt ùa về…

Những ai đã từng sống ở Nha Trang đủ lâu trước đây chắc đều biết và nhớ rõ, cứ tới mùa biển động là đêm hôm khuya khoắt không ngủ được, sẽ nằm nghe mãi tiếng sóng vỗ miên man cho dù ở cách xa biển 2 - 3 cây số đi nữa. Đêm càng vắng lặng càng nghe tiếng sóng lan xa, ì ầm đều đặn. 

Củ đậu là tôi nói theo cách gọi của ba tôi. Dân Thành chính gốc như mẹ tôi thì gọi là củ sắn. Bây giờ, củ đậu có lác đác quanh năm, nhưng ngày xưa, mỗi khi nhìn thấy củ đậu bán đầy chợ là biết một năm sắp hết.

- Ê! Cắp cà phê người ta! Vừa nhô đầu khỏi hàng rào chè tàu, thằng Hiếu vội rụt đầu lại khi nghe có giọng trẻ con the thé quát. Lùi sâu vào giữa tán lá rậm rạp của cây cà phê, nó ngồi im thin thít, trống ngực đập thùm thụp. 

- Đi đi! Đứng ám mãi ai mà bán được. Tiếng cáu gắt làm Trinh giật mình ngoái nhìn lại.  

Thỉnh thoảng, chồng thấy vợ đi chợ về, vừa lấy mấy mớ rau ra rổ vừa than rau gì toàn hóa chất với thuốc sâu, cứ ăn thế này, nó tích tụ trong người, thành nhiễm độc. Mà không ăn không được. Chồng suy nghĩ rồi bảo, để anh nghĩ cách xem sao!