Từ nhiều năm nay, việc trình diễn các trích đoạn bài chòi, hô bài chòi đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa độc đáo ở phố biển Nha Trang mỗi dịp cuối tuần. Dẫu vậy, ngày xuân, đi xem hội bài chòi vẫn mang đến cho mọi người những cảm giác náo nức, mới lạ hơn.
Từ nhiều năm nay, việc trình diễn các trích đoạn bài chòi, hô bài chòi đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa độc đáo ở phố biển Nha Trang mỗi dịp cuối tuần. Dẫu vậy, ngày xuân, đi xem hội bài chòi vẫn mang đến cho mọi người những cảm giác náo nức, mới lạ hơn.
Từ tối mùng 1 Tết đến nay, bầu không khí ở khu vực công viên bờ biển phía nam Quảng trường 2-4 như rộn rã, sôi động hơn với không gian hội bài chòi dân gian. Mỗi tối, tập thể nghệ nhân, nhạc công của Câu lạc bộ bài chòi cổ dân gian trực thuộc Trung tâm Văn hóa tỉnh lại ra đây để hô hát trò chơi bài chòi. 9 chòi chơi được xếp bao quanh một khoảng sân nhỏ. Giữa sân có một ống đựng 27 con bài với những tên gọi khác nhau. Trên mỗi chòi có đặt một chiếc mõ tre cùng ống đựng con bài.
Hội bài chòi do các thành viên Câu lạc bộ bài chòi cổ dân gian thực hiện. |
Chuẩn bị đến giờ hô hát, những làn điệu bài chòi được xướng lên khuấy động không khí. Những người đóng vai chú Hiệu cũng thay nhau cất lên lời ca mùi mẫn, ngọt ngào, nhưng cũng không kém phần hóm hỉnh để thu hút người chơi. Khi thấy người chơi đã đông, Hiệu vừa hát vừa đưa các thẻ bài mời người chơi mua thẻ để tham gia hội chơi bài chòi. Khi 9 chòi đã đủ người cũng là lúc hội chơi bài chòi bắt đầu. Các Hiệu lần lượt đi đến ống đựng con bài để rút ra từng con bài. Rút được con nào Hiệu liền hát một câu về con bài đó rồi hô tên con bài để người chơi dò trong thẻ bài có hay không. Khi thấy có tên con bài trùng với tên trong thẻ bài thì người chơi gõ mõ báo cho Hiệu biết. Chẳng hạn khi rút được con nhì nghèo, Hiệu sẽ hát: “Ngày thường thiếu áo thiếu cơm/Đêm nằm không chiếu, lấy rơm làm giường/Dù dơi, dép bướm, chật đường/Màn loan, gối phượng, ai thương kẻ nghèo”; rút được con lục chạng thì có câu “Bậu khoe giỏi, sao chẳng chịu đi thi/Cứ ăn xó bếp, ngủ thì chuồng trâu/Bậu ơi! Tôi chẳng ưng đâu/Trạng gì như thế, có hầu cũng uổng công”…
Mỗi lời hát không chỉ đơn thuần để mô phỏng cho tên con bài, mà đó còn là nỗi niềm tâm sự của dân gian xưa thông qua trò chơi này. Cứ như thế, hội hô hát bài chòi trôi qua từ lượt chơi này đến lượt chơi khác. Mỗi lượt chơi, người thắng cuộc là người có đủ tên của 3 con bài được ghi trên thẻ bài. Người thắng sẽ được chú Hiệu và chủ trò đến chòi dâng trầu rượu cùng những lời hát chúc tụng tốt đẹp nhân dịp năm mới.
Quan sát hội bài chòi xuân, chúng tôi thấy có rất nhiều người dân và du khách tham gia. “Gia đình tôi chọn Nha Trang làm điểm đến cho chuyến xuất hành đầu năm. Khi đi dạo phố, tôi thấy có hội chơi bài chòi nên vào xem thử cho biết, vì chúng tôi có biết đây là loại hình văn hóa phi vật thể đã được UNESCO công nhận. Quả thật, tham gia trò chơi này chúng tôi thấy rất vui”, chị Nguyễn Kim Xuyến - du khách đến từ TP. Hồ Chí Minh cho biết. Anh Daniel Benjamin - du khách đến từ Anh chia sẻ: “Trò chơi này rất sôi động và thú vị. Tuy tôi chưa biết nhiều về nó, nhưng tôi vẫn cảm nhận được điều đó thông qua bầu không khí ở đây. Tôi đã thử chơi và quả thật rất ấn tượng”.
Không chỉ người chơi có được niềm vui, ngay cả những người đóng vai Hiệu, vai chủ trò cũng tìm cho mình những niềm vui riêng. “Tôi biết hô hát bài chòi từ năm 16 tuổi, đến nay cũng đã hơn 60 năm theo nghề này. Trước đây, mỗi dịp Tết đến xuân về, hội bài chòi diễn ra ở khắp nơi, nhưng nay đã ít hơn rất nhiều. Chính vì thế, mỗi lần có dịp được ra đây hô hát bài chòi, tôi vui lắm. Mình vừa thỏa niềm yêu thích, vừa mang đến cho mọi người biết về một loại hình văn hóa của cha ông”, bà Năm - thành viên lớn tuổi nhất trong Câu lạc bộ bài chòi cổ dân gian tâm sự.
Theo ông Nguyễn Thanh Dũng - phụ trách Câu lạc bộ bài chòi cổ dân gian, trong các đêm thực hiện hội bài chòi đầu xuân đều thu hút hàng trăm lượt người dân và du khách tới xem. Trong đó có rất nhiều người tham gia chơi, trung bình mỗi đêm diễn ra từ 5 đến 8 hội chơi. Từ khi được UNESCO công nhận, sự quan tâm của mọi người đối với hội bài chòi cũng nhiều hơn. Điều này khiến cho các thành viên trong câu lạc bộ có thêm động lực để phục vụ mọi người.
Giang Đình
