Về căn cứ địa Đá Bàn

Trong hai cuộc kháng chiến, Đá Bàn (xã Ninh Sơn, thị xã Ninh Hòa, Khánh Hòa) là căn cứ địa cách mạng. Sau ngày đất nước thống nhất, vùng đất khô cằn này đã có nhiều đổi thay, mang một diện mạo mới…

Một thời hào hùng

Trong những ngày tháng Tư lịch sử, chúng tôi tìm về chiến khu Đá Bàn xưa. Đưa chúng tôi đi thăm lại bến Ghe, đồi Yên Ngựa, gộp Đá Đen, ông Phạm Hữu Trí - chiến sĩ giao liên ở căn cứ địa Đá Bàn thời kháng chiến chống Mỹ tự hào kể lại: “Năm 1965, tôi tham gia lực lượng bộ đội ở căn cứ địa Hòn Hèo. Đến năm 1972, tôi bị thương nên được tổ chức đưa về chữa trị tại Bệnh xá căn cứ Đá Bàn. Sau đó, vì lý do sức khỏe, tôi được giao nhiệm vụ làm giao liên, mang thư, công văn qua lại giữa hai khu căn cứ địa Đá Bàn - Hòn Hèo”.

Bia di tích căn cứ địa Đá Bàn

Lần giở những trang sử hào hùng lưu trong cuốn Lịch sử Đảng bộ Ninh Hòa, ông Trí cho chúng tôi hay, căn cứ địa Đá Bàn được hình thành từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp. Ngày ấy, căn cứ địa Hòn Hèo dễ bị cô lập. Vì vậy, năm 1950, Tỉnh ủy đã chủ trương chuyển toàn bộ các cơ quan của tỉnh và huyện Ninh Hòa (thị xã Ninh Hòa ngày nay) lên khu vực Đá Bàn, xây dựng nơi đây thành căn cứ của tỉnh và của huyện Bắc Khánh (Vạn Ninh, Ninh Hòa). Đá Bàn là một vùng thung lũng rộng, bốn bề có núi bao bọc, nhờ vậy thuận lợi trong việc tăng gia sản xuất để giải quyết nhu cầu lương thực tại chỗ… Trong kháng chiến chống Pháp, quân và dân ta không ít lần phải đối mặt với các cuộc càn quét, tập kích của địch. Từ tháng 4 đến tháng 11-1952, địch mở liên tục 3 đợt tấn công có quy mô lớn vào căn cứ địa Đá Bàn hòng tiêu diệt, phá hủy căn cứ. Thế nhưng, quân ta đã đẩy lùi các đợt tấn công của địch, đồng thời góp phần củng cố, xây dựng căn cứ địa ngày càng vững chắc, làm chỗ dựa cho phong trào kháng chiến của tỉnh và huyện Ninh Hòa.

Bước vào cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, Đá Bàn tiếp tục là nơi đứng chân của Tỉnh ủy những ngày đầu. Tiếp đến, Huyện ủy Ninh Hòa đã về đây để trực tiếp chỉ đạo phong trào đấu tranh của quân, dân trong tỉnh và địa phương. Từ căn cứ địa Đá Bàn, bộ đội ta đã tổ chức nhiều trận đánh ở Dục Mỹ, Ninh Thượng… gây thiệt hại lớn cho quân địch. Cùng với đó, quân và dân Đá Bàn cũng đã anh dũng, mưu trí đứng lên tổ chức các trận đánh chống lại những đợt càn quét của địch. Bà Đặng Thị Tiến - y sĩ từng công tác tại Bệnh xá căn cứ Đá Bàn thời chống Mỹ kể lại: “Trong chiến dịch xuân - hè 1972, bộ đội ta thường xuyên tấn công địch. Lúc đó, cánh y sĩ chúng tôi gần như theo sát các đoàn quân nên chứng kiến được những hình ảnh oai hùng của bộ đội”. Trong trí nhớ của bà Tiến, từ giữa năm 1973 đến đầu năm 1974, địch liên tiếp mở 6 cuộc càn quét quy mô cấp đại đội, tiểu đoàn vào trung tâm căn cứ Đá Bàn. Nhưng với tinh thần cảnh giác cao độ, đồng thời làm tốt công tác bố phòng nên các trận càn của địch đều sớm thất bại. Với những thành quả đạt được, quân và dân ở Đá Bàn tiếp tục viết nên những trang sử hào hùng của Đảng bộ và nhân dân Khánh Hòa trong sự nghiệp giải phóng dân tộc cho đến ngày quê hương hoàn toàn giải phóng.

Chung sức xây dựng khu kinh tế mới

Trong công cuộc xây dựng đất nước, Đá Bàn cũng là nơi ghi dấu ấn về những thành tựu đến từ lòng quyết tâm làm thay đổi một vùng đất khó. Gặp lại những nhân chứng có mặt tại Đá Bàn thời kỳ sau giải phóng, nghe kể về khu vực Đá Bàn ngày ấy, chúng tôi mới thấy sự đổi thay rõ nét ở đây. Ông Nguyễn Văn Tâm - thanh niên xung phong có mặt tại Đá Bàn những ngày đầu giải phóng cho biết: “Đầu năm 1977, tôi đến Đá Bàn theo sự điều động của Ban Kinh tế mới. Khi ấy, khu vực này bốn bề là rừng rậm. Nhiệm vụ của chúng tôi khi đó là khai hoang để sản xuất…”.

Sau ngày giải phóng, Đá Bàn như một đại công trường với nhiều công trình, dự án được triển khai. Năm 1978, Đá Bàn được thành lập Khu kinh tế mới Hòa Sơn. Đến năm 1980, Nông trường bông Đá Bàn thuộc Công ty Bông Trung ương hình thành. Cũng trong những năm đầu giải phóng, hồ thủy lợi Đá Bàn được xây dựng, góp phần đưa nguồn nước về sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt cho các địa phương ở khu vực đồng bằng thị xã Ninh Hòa. Ông Ngô Lân - cựu thanh niên xung phong lên xây dựng khu kinh tế mới nhớ lại: “Ngày đó, khu vực này còn rất hoang vu. Hàng ngàn người lên mảnh đất này chung tay xây dựng khu kinh tế mới và công trình thủy lợi hồ Đá Bàn. Những sức trẻ đã lao động cật lực ngày đêm để biến một vùng đất toàn gốc cây rừng thành những cánh đồng màu mỡ. Khi công trình hồ Đá Bàn hoàn thành, cả một vùng rộng lớn đã hiện diện màu xanh ngút ngàn của cây lúa. Một thời tuổi trẻ của chúng tôi đã đi qua như thế…”.

Vùng đất khô cằn năm xưa đã nhường chỗ cho Những cánh đồng màu mỡ

Cũng như nhiều vùng kinh tế mới khác, Đá Bàn là nơi để các thanh niên cống hiến sức trẻ. Vì lý tưởng cách mạng, vì sự phát triển của quê hương, đất nước, thanh niên sẵn sàng hy sinh những tháng năm tươi đẹp nhất của cuộc đời. Bà Hoàng Thị Hiền - một trong những cán bộ khung của Công ty Bông Trung ương vào Đá Bàn năm 1980 kể: “Vốn đang quen sống ở Hà Nội, khi xung phong vào trong này, tôi chỉ nghĩ đi thời gian ngắn rồi về lại miền Bắc. Lúc đầu vào cũng thấy buồn, cái gì cũng lạ lẫm; nhưng sống một thời gian, tôi cảm thấy yêu và mến vùng đất này. Tôi đã quyết định ở lại nơi đây”.

Đổi thay

Theo ông Bùi Đình Khương - Phó Chủ tịch UBND xã Ninh Sơn: “Đá Bàn là xã miền núi còn khó khăn, dân cư từ nhiều vùng miền trong cả nước đến định cư làm ăn, sinh sống. Đời sống kinh tế của nhân dân chủ yếu là sản xuất nông - lâm nghiệp, chăn nuôi, tiểu thủ công nghiệp. Với đôi bàn tay cần cù lao động cùng sự quan tâm của các cấp ủy đảng, chính quyền, đến nay, xã Ninh Sơn đã có nhiều đổi thay”.

Diện mạo mới trên vùng căn cứ xưa

Đá Bàn hôm nay, cơ sở hạ tầng (điện, đường, trường, trạm) cơ bản đã được đầu tư xây dựng. Cuộc sống của người dân từng bước cải thiện, tình hình kinh tế - xã hội địa phương phát triển nhanh, đã xóa được hộ đói, tỷ lệ hộ nghèo giảm. Bộ mặt nông thôn ngày càng khang trang. Hiện tại, diện tích gieo trồng cây hàng năm của xã đạt và vượt kế hoạch đề ra, định mức bình quân lương thực đạt 785kg thóc/người/năm. Nhiều mô hình sản xuất, chăn nuôi và các tổ liên kết ra đời. Ngoài cây lúa, nhân dân địa phương đã chủ động mở rộng diện tích trồng các loại cây hàng năm như: bắp, mía, rau củ quả. Riêng cây mía có 1.073ha, sản lượng 50.765 tấn. Thực hiện phong trào xây dựng nông thôn mới, xã đã đạt 11/19 tiêu chí. Nhiều cá nhân, hộ gia đình đã hiến đất, hiến kế và góp tiền. Chẳng hạn như, người dân đã tự nguyện đóng góp xây dựng cầu Ba Lý với số tiền 299 triệu đồng; hiến 880m2 đất để làm đường cấp phối, đập tràn ở thôn 5. Nhiều hộ đã tự giác tháo dỡ tài sản trên đất để xã làm đường; đóng góp kinh phí lắp hệ thống đèn chiếu sáng trên các tuyến đường chính trong xã. Qua đó, mang lại nếp sống văn minh, phong trào xây dựng nông thôn mới khởi sắc.

Nhìn nhận về thành quả hôm nay, những người đã tham gia kháng chiến như: ông Phạm Hữu Trí, bà Đặng Thị Tiến không giấu được niềm vui. “Nhìn quê hương đổi mới, chúng tôi thấy công lao của những năm tháng kháng chiến gian khổ đã thực sự cho hoa thơm, quả ngọt. Tuy đất và người Đá Bàn hôm nay vẫn còn phải đối mặt với những khó khăn, nhưng chúng tôi hoàn toàn tin tưởng vào sự đổi thay, phát triển của vùng quê này trong một tương lai gần”, ông Phạm Hữu Trí tâm sự.

Rời Đá Bàn, thấy học sinh nô nức đến trường, nhiều ngôi nhà cao tầng mọc lên san sát dọc những con đường trải nhựa phẳng lì…, chúng tôi tin vùng đất của căn cứ địa Đá Bàn năm xưa sẽ tiếp tục phát triển nhanh hơn nữa trong tương lai.

Bích La - Đình Lâm