Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi): Tăng cường sự ổn định hệ thống tài chính - ngân hàng

Luật Bảo hiểm tiền gửi (BHTG) (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua, nổi bật với nhiều nội dung như: Mở rộng vai trò, tăng cường năng lực xử lý khủng hoảng cho Tổ chức BHTG Việt Nam, cho phép chi trả sớm ngay khi có rủi ro, áp dụng phí linh hoạt và cho phép vay ưu đãi từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN) để xử lý khủng hoảng thanh khoản, củng cố niềm tin và bảo vệ người gửi tiền tốt hơn. Qua đó, tăng cường sự ổn định hệ thống tài chính. Luật sẽ có hiệu lực từ ngày 1-5-2026. 

Nhiều đột phá

Quốc hội vừa thông qua dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) gồm 8 chương, 41 điều, đánh dấu bước hoàn thiện quan trọng trong khung pháp lý điều chỉnh hoạt động BHTG tại Việt Nam. Luật có nhiều đột phá, bám sát hoạt động thực tiễn và đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới. Điểm đổi mới nhất của luật là cơ chế chi trả BHTG sớm, cho phép người gửi được nhận tiền trong nhiều trường hợp rủi ro hơn. Theo quy định mới, BHTG Việt Nam sẽ trả tiền bảo hiểm trong 3 trường hợp cụ thể: Thứ nhất là phương án phá sản tổ chức tín dụng được phê duyệt hoặc NHNN Việt Nam có văn bản xác định chi nhánh ngân hàng nước ngoài mất khả năng chi trả tiền gửi của người gửi tiền (cơ chế đã áp dụng trong luật hiện hành). Thứ hai, BHTG sẽ chi trả khi NHNN Việt Nam đình chỉ hoạt động nhận tiền gửi của tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt và có lỗ lũy kế vượt quá 100% vốn điều lệ và các quỹ dự trữ. Đây là tín hiệu cho thấy tổ chức tín dụng đã rơi vào tình trạng rủi ro cao, cần kích hoạt biện pháp bảo vệ ngay lập tức. Thứ ba, chi trả bảo hiểm sẽ được thực hiện theo thông báo của NHNN Việt Nam trong các tình huống liên quan đến an toàn hệ thống, trật tự và an toàn xã hội, nhằm ngăn nguy cơ lan truyền rủi ro trong hệ thống ngân hàng. 2 trường hợp chi trả BHTG thứ 2 và thứ 3 mới bổ sung được đánh giá mang tính đột phá cao. 

Đại diện Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh khu vực 11, Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, Chi nhánh Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tại TP. Đà Nẵng ký kết quy chế phối hợp cung cấp và trao đổi thông tin.

Luật mới giao Thống đốc NHNN quyền quyết định hạn mức chi trả BHTG trong từng thời kỳ để phù hợp với điều kiện thực tế. Trong trường hợp đặc biệt, Thống đốc NHNN quyết định hạn mức chi trả. Việc này nhằm tăng tính chủ động, linh hoạt, phù hợp với tình hình thực tế, biến động lạm phát, khủng hoảng tài chính, giữ ổn định hệ thống; đặc biệt phù hợp với xu hướng cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả điều hành của NHNN, từ đó bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người gửi tiền.

Bên cạnh đó, cơ chế chi trả sớm cũng phù hợp với thông lệ quốc tế khi cho phép kích hoạt bảo vệ người gửi tiền ngay khi tổ chức tín dụng có dấu hiệu rủi ro, giảm thiểu tác động lan truyền trong hệ thống tài chính. Đây được coi là một trong những công cụ quan trọng để tránh tình trạng “đổ xô rút tiền” - yếu tố có thể gây ra đổ vỡ dây chuyền trong hệ thống ngân hàng.

Mở rộng chức năng của tổ chức bảo hiểm tiền gửi

Luật BHTG (sửa đổi) cũng mở rộng chức năng của tổ chức BHTG, cho phép đơn vị này tham gia sâu vào quá trình giám sát và xử lý các tổ chức tín dụng gặp khó khăn. Tổ chức BHTG sẽ tham gia đánh giá tính khả thi của phương án phục hồi, sáp nhập, hợp nhất hoặc chuyển nhượng vốn góp và tham gia xây dựng phương án phá sản của tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt.

Ngoài ra, tổ chức BHTG cũng được phép cho vay đặc biệt đối với các tổ chức tham gia BHTG nhằm hỗ trợ kịp thời khi tổ chức tín dụng gặp khó khăn về thanh khoản. Đồng thời, tổ chức BHTG có thể được NHNN cho vay đặc biệt để thực hiện chi trả sớm khi quỹ dự phòng không đủ đáp ứng.

Luật BHTG (sửa đổi) sẽ tạo nền tảng pháp lý quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền, tăng cường năng lực xử lý rủi ro của tổ chức bảo hiểm tiền gửi và hỗ trợ cơ quan quản lý trong việc bảo đảm an toàn hệ thống tài chính - ngân hàng.

HOÀNG DUNG