Trong lễ công bố quyết định của Chủ tịch nước và trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) lần thứ 3 do UBND tỉnh Khánh Hòa tổ chức cuối năm 2022, nhiều người đã dành sự yêu mến và chúc mừng vợ chồng nghệ nhân bài chòi Đỗ Văn Bảy - Nguyễn Thị Kim Chi. Đây là 2 nghệ nhân thuộc lớp trẻ của tỉnh đang nắm giữ, truyền bá những tinh hoa của di sản văn hóa phi vật thể bài chòi dân gian.
Trong lễ công bố quyết định của Chủ tịch nước và trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) lần thứ 3 do UBND tỉnh Khánh Hòa tổ chức cuối năm 2022, nhiều người đã dành sự yêu mến và chúc mừng vợ chồng nghệ nhân bài chòi Đỗ Văn Bảy - Nguyễn Thị Kim Chi. Đây là 2 nghệ nhân thuộc lớp trẻ của tỉnh đang nắm giữ, truyền bá những tinh hoa của di sản văn hóa phi vật thể bài chòi dân gian.
Theo nghiệp từ nhỏ
Nhiều năm qua, khán giả yêu mến nghệ thuật truyền thống nói chung và nghệ thuật trình diễn bài chòi dân gian nói riêng đã quen thuộc với sự xuất hiện của vợ chồng NNƯT Văn Bảy - Kim Chi (Tổ dân phố Phú Lộc Đông 3, thị trấn Diên Khánh, huyện Diên Khánh). Họ thường xuyên xuất hiện cùng nhau trong vai trò của những anh Hiệu, chị Hiệu để cất lên lời ca, tiếng hô trong các hội chơi bài chòi giàn; hoặc hóa thân vào các nhân vật trong những trích đoạn bài chòi trải chiếu.
Vợ chồng Nghệ nhân Ưu tú Văn Bảy - Kim Chi cùng biểu diễn một trích đoạn bài chòi dân gian. |
NNƯT Kim Chi xuất thân trong gia đình có 3 thế hệ theo nghệ thuật truyền thống. Gia đình có gánh hát riêng nên NNƯT Kim Chi thường xuyên đi theo trong những chuyến lưu diễn của đoàn. Từ nhỏ, chị đã được ông ngoại là nghệ nhân Nguyễn Dương (nghệ danh Chánh Ca Chạng) phát hiện năng khiếu và chỉ dạy, truyền nghề. Một điểm đặc biệt trong diễn xuất của NNƯT Kim Chi là có thể diễn được cả vai đào lẫn vai kép. Sau hơn 30 năm nối nghiệp gia đình, NNƯT Kim Chi đã đạt được nhiều thành tích. Khán giả vẫn ấn tượng với các vai diễn của chị, như: Trưng Trắc trong Đề cờ nương tử, Thoại Khanh trong Thoại Khanh - Châu Tuấn, Xuân Nương trong Lâm Sanh - Xuân Nương…
Sinh năm 1982, trong gia đình có 3 thế hệ gắn bó với nghệ thuật tuồng cổ nên NNƯT Đỗ Văn Bảy cũng có hơn 30 năm bén duyên nghệ thuật truyền thống và 24 năm chính thức đi theo nghiệp diễn xướng. Với niềm đam mê nghệ thuật truyền thống, NNƯT Văn Bảy đã không ngừng học hỏi, tập luyện để nắm bắt các kỹ năng hát và diễn nghệ thuật tuồng cổ, nghệ thuật bài chòi dân gian. “Năm 1999, tôi bắt đầu đảm nhận các vai diễn chính trong những trích đoạn tuồng cổ do Đoàn tuồng Thống Nhất do ông Nguyễn Văn Minh làm trưởng đoàn. Thời đó, đoàn thường đi diễn tại các lăng, đình vào mùa lễ hội trong năm. Đến nay, tôi đã thuộc và diễn nhiều vai trong các trích đoạn tuồng cổ, bài chòi trải chiếu và hô bài chòi giàn”, NNƯT Văn Bảy cho biết.
Giữ tình yêu bài chòi
Hơn 10 năm trước, 2 vợ chồng NNƯT Văn Bảy - Kim Chi cùng một số nghệ nhân khác là những người đầu tiên tham gia hoạt động phục dựng bài chòi cổ, bài chòi giàn trên địa bàn tỉnh. Được sự động viên của lãnh đạo ngành Văn hóa, trực tiếp là Trung tâm Văn hóa tỉnh thời bấy giờ (nay là Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh tỉnh), họ đã cùng nhau thành lập nên Câu lạc bộ Bài chòi Khánh Hòa và định kỳ trình diễn nghệ thuật hô hát bài chòi ở khu vực công viên bờ biển gần Quảng trường 2-4 (TP. Nha Trang) vào mỗi tối cuối tuần. Riêng NNƯT Kim Chi, năm 2014, đã được chọn tham gia hô hát các trích đoạn bài chòi cổ, bài chòi giàn để Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch xây dựng hồ sơ nghệ thuật bài chòi Trung Bộ đề nghị UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại. Năm 2018 và 2020, chị tham gia cùng Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam thực hiện tuyên truyền, phục dựng phim tư liệu về bài chòi Khánh Hòa.
Sau khi nghệ thuật bài chòi dân gian được UNESCO vinh danh, 2 nghệ nhân Văn Bảy - Kim Chi đã có những đóng góp tích cực vào các hoạt động phổ biến, giới thiệu, tuyên truyền nghệ thuật bài chòi đến các tầng lớp nhân dân. Tình yêu, niềm đam mê nghệ thuật bài chòi được 2 NNƯT truyền gửi đến các học sinh trong những buổi biểu diễn sân khấu học đường và đông đảo người dân, du khách vào các dịp lễ hội. Bên cạnh đó, vợ chồng NNƯT Văn Bảy - Kim Chi đã trực tiếp truyền dạy nghệ thuật bài chòi cho thế hệ sau, trong đó có những người đã trưởng thành, có thể biểu diễn phục vụ khán giả, như: Nghệ nhân Nguyên Tuấn Linh, Nguyễn Quốc Tuấn…
NNƯT Kim Chi chia sẻ: “Chúng tôi mong muốn loại hình nghệ thuật này ngày càng lan tỏa rộng lớn trong khán giả. Nghệ thuật bài chòi không chỉ là trò chơi thuần túy, thông qua từng câu hát, tiếng hô, mà còn truyền tải tình cảm, thái độ của người xưa về những vấn đề diễn ra trong cuộc sống”.
| Ông LÊ VĂN HOA - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao: Trường hợp 2 vợ chồng nghệ nhân Văn Bảy - Kim Chi cùng được nhận danh hiệu NNƯT là điều hiếm gặp và rất đáng trân trọng. 2 nghệ nhân đã không ngừng cố gắng để giữ gìn, trao truyền cho các thế hệ tiếp theo nắm giữ, bảo vệ, phát huy và lan tỏa giá trị di sản nghệ thuật bài chòi trên địa bàn tỉnh. Từ đó, góp phần bảo tồn, phát huy nghệ thuật bài chòi dân gian truyền thống. |
Giang Đình
