Mắm xổi là mắm làm nhanh, ăn liền sau vài giờ. Mắm xổi thường có mặt trong bữa ăn của các gia đình vùng nông thôn, làng núi vì nguyên vật liệu có sẵn trong vườn. Có thể một trái dưa gang, vài trái dưa leo, một quả đu đủ vừa chín tới, hay một trái thơm chín ngọt trong góc vườn… Một trong những nguyên liệu ấy sẽ cho ta món mắm xổi mặn mòi. Nhưng ngon nhất vẫn là mắm xổi làm từ trái thơm chín vàng.

Thơm sau khi gọt vỏ, cắt bỏ mắt, ta xắt dọc thành những sợi nhỏ, bỏ vào tô ướp với ớt, tỏi, đường, bột ngọt, trộn để gia vị thấm đều. Sau vài giờ là đã có món mắm xổi ý vị. Muốn “sang” hơn, ta cho mắm đã trộn gia vị vào, đem phơi nắng chừng 3 giờ là mắm xổi càng ngon hơn. Món quê này làm nhanh, dùng liền, thích hợp với công việc đồng áng để nhà nông kịp giờ lao động. Nếu để quá 3 ngày, hương vị mắm xổi sẽ giảm đi cái đậm đà món ngon thôn dã.

Buổi sớm mai, sương núi còn lãng đãng, nông dân ấm bụng với một tô cơm nguội với mắm xổi thì khỏe vai vác cày, vui tay dắt trâu ra đồng lật đất. Hoặc một hôm thanh nhàn, mời bạn đến nhà, ngồi vui với tô bún mắm xổi thì còn gì bằng. Ôi đậm đà mắm xổi thôn quê!

Võ Khoa Châu