Theo lịch sử ghi lại dựa vào sắc phong của đình làng Thủy Tú thì thôn Thủy Tú được hình thành từ năm 1802. Thôn Thủy Tú ngày xưa bao gồm phần đất của thôn Vĩnh Xuân và phía Bắc xã Phước Đồng ngày nay. Hiện nay thôn Thủy Tú có 187 hộ dân gồm 1.079 nhân khẩu thuộc xã Vĩnh Thái, TP. Nha Trang.
Theo lịch sử ghi lại dựa vào sắc phong của đình làng Thủy Tú thì thôn Thủy Tú được hình thành từ năm 1802. Thôn Thủy Tú ngày xưa bao gồm phần đất của thôn Vĩnh Xuân và phía Bắc xã Phước Đồng ngày nay. Hiện nay thôn Thủy Tú có 187 hộ dân gồm 1.079 nhân khẩu thuộc xã Vĩnh Thái, TP. Nha Trang.
Thôn Thủy Tú phía Đông giáp sông Tắc thôn Vĩnh Xuân, Tây giáp núi Hoàng Ngưu, Nam giáp xã Phước Đồng, Bắc giáp thôn Thái Thông cùng xã. Nghề nghiệp chính của người dân trong thôn là nông nghiệp, thủ công nghiệp, một số ít nuôi trồng hải sản và buôn bán nhỏ. Trong thôn còn tồn tại nghề truyền thống dệt chiếu cói. Chiếu cói Vĩnh Thái là mặt hàng thủ công được nhiều nơi trong vùng ưa chuộng vì màu sắc hài hòa, thanh nhã và tính bền chắc được dệt nên bởi những bàn tay lao động cần cù của người dân Thủy Tú.
Trong thôn có một ngôi đình có tên gọi là đình Thủy Tú. Đình được dân làng xây cất đầu tiên vào năm 1802. Trải qua nhiều năm tháng sửa chữa và trùng tu, vị trí của đình Thủy Tú tọa lạc hiện nay đã qua ba lần di dời. Tuy vậy, đình vẫn còn lưu giữ lại nhiều nét cổ xưa, đặc biệt là những câu liễn đối treo trong nội thất của đình với nội dung tự hào về quê hương tươi đẹp, tôn vinh điều thiện, uống nước nhớ nguồn của cha ông. Lễ hội đình làng Thủy Tú thường mở vào tháng ba âm lịch hàng năm. Đó là ngày hội tươi vui của bà con trong thôn, thể hiện được nét đẹp cộng đồng, tình làng nghĩa xóm, cùng cầu cho mưa thuận gió hòa, quốc gia thịnh vượng. Truyền thuyết của thôn Thủy Tú kể lại rằng: ngọn núi Bà Hậu đứng bên dòng sông - nay gọi là sông Tắc đã chứng kiến những trận đánh oai hùng của nghĩa quân do một nữ tướng chỉ huy. Nghĩa quân đã lăn đá trên núi Bà Hậu xuống sông để cản thuyền chiến của giặc - Tương truyền Bà Hậu chính là nữ tướng Bùi Thị Xuân, vợ của thượng tướng Trần Quang Diệu trong phong trào Tây Sơn ở Khánh Hòa đã đánh cho quân nhà Nguyễn những trận thất điên bát đảo tại đất Nha Trang. Lần tháo chạy trước sức mạnh của nghĩa quân Tây Sơn lúc đó, Nguyễn Gia Long đã đi bằng đường sông qua thôn Thủy Tú và cắm trại nghỉ qua đêm tại ngã ba sông Đồng Bò và sông Quán Trường trên một cái gò đất cao. Nơi ấy, ngày nay nhân dân ở đây vẫn gọi là “Gò Vua”.
Đình Thủy Tú không những là một di tích lâu đời của thôn, mà còn là một nhân chứng lịch sử cách mạng qua hai cuộc kháng chiến của dân tộc. Đây là nơi trú quân của bộ đội ta trong trận
Bức tường bao quanh đình Thủy Tú trước kia được xây bằng đá núi lấy từ núi Giáng Hương về. Bộ đội ta đã cạy những viên đá trong tường ra, tạo thành những lỗ châu mai để đánh giặc. Ngôi đình Thủy Tú những năm ấy trở thành pháo đài bảo vệ cách mạng của người dân Thủy Tú. Điều này, những người già trong thôn ai cũng biết và ghi nhớ như một kỷ niệm đẹp không phai mờ.
TRẦN VIỆT KỈNH
